Mediacja jest procesem dochodzenia do porozumienia za pośrednictwem mediatora, który jest osobą neutralną i bezstronną, nieangażującą się w konflikt.
Zadaniem mediatora jest doprowadzenie stron do osiągnięcia porozumienia. Mediacja ma na celu doprowadzić do wypracowania porozumienia korzystnego dla obu stron w typie WYGRANY/WYGRANY, co wymaga od obu stron gotowości do ustępstw w drodze do kompromisu. Uwieńczeniem mediacji jest zawarcie ugody lub pojednanie stron.
Mediację dzieli się na sądową i umowną. Sądową wszczyna sąd przed, którym zawisła sprawa, w której możliwe jest zawarcie ugody i sąd dostrzega możliwość ugodowego załatwienia sprawy. Natomiast mediacja umowna odbywa się na mocy umowy stron. Coraz częściej strony określonych umów cywilnoprawnych zamieszczają w tych umowach klauzule mediacyjne pro futuro tj. przewidujące w pierwszej kolejności rozwiązanie ewentualnych konfliktów powstałych na tle przedmiotowej umowy w drodze mediacji. Mediacja umowna może być wszczęta bądź poprzez zawarcie umowy przez strony bezpośrednio przed mediatorem bądź bez jego udziału bądź poprzez zaproszenie przez jedną stronę za pośrednictwem mediatora drugiej strony. Umowa o mediację powinna zawierać informacje dotyczące czego dotyczy mediacja, co stanowi problem oraz wyrażenie zgody na mediację i osobę mediatora lub sposób wyboru mediatora.
Sprawy, które mogą być rozstrzygnięte w drodze mediacji
Mediacja jest możliwa we wszystkich sporach, w których zachodzi możliwość zawarcia ugody. Natomiast ugoda może zakończyć spór o ile występują w nim strony, które są zdolne do kompromisu. Przez ugodę strony czynią sobie wzajemne ustępstwa w zakresie istniejącego między nimi stosunku prawnego w tym celu, aby uchylić niepewność co do roszczeń wynikających z tego stosunku lub zapewnić ich wykonanie albo by uchylić spór istniejący lub mogący powstać. Zgodnie twierdzi się, iż najgorsza ugoda jest lepsza od najlepszego wyroku. Wynika to z tego, że strony najlepiej wiedzą co jest dla nich istotne i najważniejsze, natomiast sąd wydając wyrok nie jest w stanie wniknąć w intencje stron, a zarazem jest skrępowany literą prawa. Zarazem jak wskazują statystyki osoby, które brały udział w kształtowaniu ugody, traktują jej postanowienia jako swoje i w związku z tym chętniej je respektują, aniżeli narzuconą sądownie wersję rozstrzygnięcia sporu.
W drodze mediacji można rozstrzygać spory:
- cywilne np.: o zapłatę, o odszkodowanie, wykonania umowy, istnienia umowy itp.
- rodzinne, małżeńskie np.: ustalenie kontaktów, alimenty, podział majątku, zniesienie współwłasności,
- w sprawach spadkowych np. dział spadku,
- pracowniczych np. o wynagrodzenie, o przywrócenie do pracy, przywrócenie warunków pracy i płacy,
- w sprawach gospodarczych,
- w sprawach karnych a także dotyczących nieletnich.
Korzyści z mediacji:
• niższy koszt w stosunku do procesu sądowego;
• zwrot z urzędu wpisowego w przypadku zawarcia ugody;
• w przypadku nieskutecznej mediacji lub braku zatwierdzenia ugody przez sąd – zaliczenie kosztów mediacji w terminie 3 miesięcy na poczet niezbędnych kosztów procesu (art. 98 § 2 k.p.c.);
• satysfakcja psychologiczna własna i osób trzecich;
• możliwość współdecydowania;
• poczucie bezpieczeństwa wynikające z kontroli wyniku;
• zatrzymanie eskalacji konfliktu;
• ostateczne rozwiązanie konfliktu, a nie tylko jego rozstrzygnięcie;
• oszczędność czasu;
• nabycie umiejętności rozwiązywania konfliktów w przyszłości.
Koszty postępowania mediacyjnego:
Wynagrodzenie mediatora zgodne z rozporządzeniem Ministra Sprawiedliwości z dnia 30 listopada 2005 r. w sprawie wysokości wynagrodzenia i podlegających zwrotowi wydatków mediatora w postępowaniu cywilnym (tekst jedn.: Dz. U. z 2013 r. poz. 218):
a) w sprawach majątkowych w wysokości 1% od wartości sporu, ale nie więcej niż 1000 zł netto,
b) w sprawach niemajątkowych 60 zł netto za pierwsze posiedzenie mediacyjne i 25 zł netto za każde następne.
Koszty mediacji strony zwyczajowo ponoszą w równych częściach. Jednakże zachodzi możliwość uregulowania tej kwestii w inny sposób.
Mediacja przeprowadzana w ramach Punktów nieodpłatnej pomocy prawnej jest bezpłatna. Strona ponosi jedynie opłaty związane z zatwierdzeniem ugody przez sąd oraz koszt ewentualnych wydatków poniesionych przez mediatora np. koszty dojazdu do miejsca gdzie przeprowadzona ma być mediacja o ile strony nie są w stanie stawić się w miejscu wyznaczonym przez mediatora itp.
Mediator jestem osobą neutralną wobec przedmiotu sporu oraz bezstronną wobec przyszłych uczestników mediacji, nie jest związany z żadną ze stron. Nie narzuca rozwiązań, ani treści ugody. Rola mediatora polega na skomunikowaniu stron, wzajemnym ich zrozumieniu co prowadzi do zażegnania konfliktu.
Mediacja ma charakter dobrowolny i poufny. Mediator nie może być świadkiem co do faktów, o których dowiedział się w związku z prowadzeniem mediacji. Każda ze stron ma prawo wycofania się z mediacji na każdym jej etapie.
Należy wskazać, że rozwiązywanie konfliktów w drodze mediacji jest pożądane gdyż jest bardzo korzystne dla stron konfliktu. W związku z tym ta forma rozstrzygania sporów jest godna polecenia.