Częstym problemem dla osób chcących dochodzić swoich praw przed Sądem Powszechnym jest kwestia ponoszenia tzw. kosztów sądowych, niezbędnych aby mógł w konsekwencji ruszyć proces cywilny. Samo złożenie pozwu lub wniosku w trybie nieprocesowym (np. wniosku o stwierdzenie nabycia spadku) do Sądu, nie oznacza jak wiadomo, że wyznaczy on od razu termin rozprawy (poza określonymi rodzajami spraw o których wskażę poniżej), albowiem przedtem pisemnie wezwie stronę do uiszczenia stosownych kosztów sądowych.
Na koszty sądowe składają się:
- opłaty sądowe
- wydatki - obejmują koszty niektórych czynności wykonywanych w toku postępowania przez sąd lub przez inne osoby wypełniające polecenie sądu. Tytułem przykładu można tu wymienić wynagrodzenia biegłych sądowych, czy też zwrot kosztów poniesionych przez biegłych i świadków, w związku z koniecznością udziału w procesie np. koszty dojazdu do sądu, zarobek utracony w związku z koniecznością wzięcia w pracy dnia wolnego itp.
- opłata kancelaryjna stanowi zryczałtowany koszt wydania lub doręczenia dokumentów z akt sprawy lub sporządzanych przez sąd na ich podstawie.
WYSOKOŚĆ OPŁAT SĄDOWYCH.
Często obywatel nie wie jaką kwotę kosztów sądowych ma zapłacić aby uruchomić postępowanie sądowe. Dlatego też wnosi on pozew lub inne pismo procesowe, czekając, aż Sąd pisemnie wezwie go w terminie 7 dni lub 14 dni od daty otrzymania pisma do uiszczenia konkretnej kwoty pieniężnej, co niewątpliwie przedłuża w konsekwencji wydanie przez Sąd merytorycznego rozstrzygnięcia.
W związku z tym warto zapoznać się z treścią ustawy z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (Dz.U. z 2019r. poz.785 z póz.zm.)
W powyższej ustawie wyróżniono 3 rodzaje opłat sądowych:
- stałą
- stosunkową
- podstawową
1) opłatę stała pobiera się w sprawach o prawa niemajątkowe oraz we wskazanych w ustawie niektórych sprawach o prawa majątkowe. Wysokość opłaty w zależności od sprawy wynosi od 30 zł do 5000 zł. i są wyszczególnione w wymienionej ustawie,
2) opłatę stosunkową pobiera się w sprawach majątkowych, wynosi ona 5% wartości przedmiotu sporu lub wartości zaskarżenia jeśli wyniesie ona ponad 20 tys. zł. W przypadku niższej wartości sporu wysokość opłaty w zależności od wysokości kwoty jest zróżnicowana i wynosi od 30 zł do 1.000 zł - (art.13 ust.1 cyt.ustawy)
Do rodzaju opłat stosunkowych należy również opłata tymczasowa. Tego rodzaju opłatę wnosi się w sprawach o prawa majątkowe, gdy nie można ustalić wartości sporu w chwili ich wszczęcia. Wysokość opłaty tymczasowej określa się w granicach od 30 zł do 1000 zł, w postępowaniach grupowych od 100 zł do 10 000 zł. Sąd wzywa stronę do zapłaty określonej przez siebie kwoty, natomiast w orzeczeniu końcowym ustala całkowity koszt postępowania.
3) opłatę podstawową pobiera się w sprawach, w których przepisy nie przewidują opłaty stałej, stosunkowej lub tymczasowej. Wysokość opłaty w zależności od sprawy ustala sąd, nie może być ona niższa niż 30 zł.
Jak uiszczane są koszty sądowe w sprawach cywilnych?
- dokonanie wpłaty pieniężnej w kasie sądu
- przelew na konto bankowe sądu - numery kont dostępne są na stronach internetowych wszystkich sądów
W obu przypadkach do pozwu lub wniosku należy dołączyć dowód uiszczenie opłaty sądowej.
ZWOLNIENIA Z KOSZTÓW SĄDOWYCH
Jak wspomniałem, istnieją pewne kategorię spraw zwolnionych z uiszczenia opłat sądowych. Reguluje to wspomniana ustawa o kosztach sądowych w sprawach cywilnych od art. 95 do art. 118 . Do najczęściej w praktyce spotykanych w tym zakresie spraw należą pozwy o alimenty oraz pozwy wnoszone przez pracowników (w tym wypadku zwolnione są z opłat roszczenia majątkowe pracownicze do wysokości 50 tys. zł)
Jeżeli strona chce wnieść do Sądu inne roszczenie, które nie jest zwolnione na mocy powyższych przepisów z opłat sądowych musi sporządzić wniosek o zwolnienie z kosztów sądowych.
Wniosek ten może być oddzielnym pismem , niezależnym od wniesionego do Sądu pozwu (wniosku) lub też zawarty w samym pozwie jako jego integralna część.
Wniosek ten jest składany do Sądu na specjalnym formularzu –tzw. oświadczeniu o stanie rodzinnym, majątku ,dochodach i źródłach utrzymania.Formularze te można znaleźć w każdym Sądzie lub pobrać ze strony internetowej (np. Ministerstwa Sprawiedliwości)
Pamiętać należy ! Samo wypełnienie formularza nie decyduje o przyznaniu ulgi w zwolnieniu z kosztów. Sądy wymagają udokumentowania podanychdanych w formularzu.
Dlatego też aby uniknąć pisemnego wezwania Sądu do przedstawienia stosownych dokumentów i w konsekwencji nie przedłużać wydania rozstrzygnięcia Sądu w tym zakresie należy dołączyć od razu odpowiednie dokumenty świadczące o wydatkach i dochodach w szczególności :
- zaświadczenia z pracy o wysokości wynagrodzenia lub z ZUS o wysokości emerytury lub renty
-w przypadku osoby bezrobotnej – zaświadczenie z Urzędu Pracy o statucie osoby bezrobotnej
- gdy posiadamy konto bankowe –wyciąg z konta za ostatnie 3 miesiące
- kopie zawartych umów kredytowych oraz wydatki związane z gospodarstwem domowym (np. rachunki za prąd, gaz, wodę)
Sąd wydaje rozstrzygnięcie w drodze postanowienia w którym :
1.zwalnia w całości stronę z kosztów sądowych –zauważyć należy, że przyznane w
postępowaniu rozpoznawczym zwolnienie od kosztów sądowych, powoduje zwolnienie strony również z ewentualnych wydatków jakie mogą zaistnieć w toku postępowania np. z wynagrodzenia biegłego sądowego za sporządzenie opinii. Także zgodnie z art. 771 k.p.c., te zwolnienie rozciąga się również na ewentualne prowadzone w przyszłości postępowanie egzekucyjne.
Pamiętać należy ! że samo zwolnienie z kosztów sądowych nie powoduje w przypadku niekorzystnego końcowego rozstrzygnięcia zwolnienia z obowiązku zwrotu wynagrodzenia profesjonalnemu pełnomocnikowi ,który reprezentuje stronę przeciwną.
2. zwalnia w części stronę z kosztów sądowych – określa te zwolnienie w formie procentowej albo ułamkowej lub kwotowej. Nierzadko jest tak, że Sąd zwalnia stronę w całości od opłaty sądowej od wniesionego pozwu lub wniosku, co nie zwalnia zainteresowanego z uiszczenia wydatków jakie mogą się pojawiać w toku procesu.
3. oddala w całości zwolnienie strony z kosztów sądowych - Pamiętać należy że jeżeli w toku postępowania pogorszy się sytuacja materialna strony (np. wskutek utraty pracy) może on ponownie pisemnie na formularzu lub ustnie do protokołu rozprawy złożyć wniosek o to zwolnienie. Ma to znaczenie w szczególności gdy chcemy wnieść środki odwoławcze (apelację, zażalenie) od orzeczeń sądowych.
WSKAZÓWKA! Należy się zastanowić, czy przed wniesieniem powództwa do Sądu lub w toku postępowania nie skierować sprawy do mediatora sądowego. Sądy wymagają aby w pozwie lub wniosku znalazła się informacja o podejmowanych przez stronę czynnościach związanych z polubownym załatwieniem zaistniałego problemu. Ponadto udana mediacja skraca czas postępowania jak i znacznie obniża koszty postępowania sądowego. Ugoda zawarta przed mediatorem, zatwierdzona przez Sąd, ma moc orzeczenia sądowego.
Radca Prawny, Mediator Sądowy Maciej Kielak
Zadanie publiczne jest finansowane ze środków otrzymanych od Powiatu Mławskiego.