Zwolnienie od kosztów sądowych w postępowaniu cywilnym zostało uregulowane w art. 102 ustawy z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (t.j. Dz.U.2021.2257). Powyższa procedura ma na celu, aby Strona nie uiszczała opłat sądowych i nie ponosiła wydatków związanych z postępowaniem sądowym. Na koszty sądowe , od których zwolniona jest Strona składają się opłaty - wpis, opłata kancelaryjna - i wydatki np. wynagrodzenia tłumaczy, kuratorów, biegłych, koszty podróży.
Art. 102 ustawy z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych - Zwolnienia od kosztów sądowych może się domagać osoba fizyczna, jeżeli złoży oświadczenie,
z którego wynika, że nie jest w stanie ich ponieść bez uszczerbku utrzymania koniecznego dla siebie i rodziny lub ich poniesienie narazi ją na taki uszczerbek.
- Zwolnienie częściowe bądź całościowe
Sąd może zwolnić osobę fizyczną od kosztów sądowych w całości lub w części.
- zwolnienie od kosztów sądowychw części występuje w sytuacji, gdy strona nie jest w stanie ponieść części kosztów w sprawie wykraczającej poza jej zdolności majątkowe. Wówczas zwolnienie może dotyczyć ułamkowej lub procentowej części kosztów określonej kwoty czy też określonej opłat np. opłaty od pozwu, czy kosztów opinii biegłego w sprawie.
- całościowe zwolnienie oznacza, że osoba nie będzie ponosić żadnych kosztów sadowych związanych z prowadzeniem danej sprawy. Zgodnie bowiem z art. 100 ust. 1 ustawy
o kosztach sądowych w sprawach cywilnych strona w całości zwolniona od kosztów sądowych z mocy ustawy nie uiszcza opłat sądowych i nie ponosi wydatków, które obciążają tymczasowo Skarb Państwa. Zwolnienie całościowe rozciąga się na wszystkie Instancje.
Zwolnienie od kosztów sądowych nie zwalnia natomiast strony od obowiązku zwrotu kosztów procesu stronie przeciwnej - w razie przegranej sprawy.
- Procedura złożenia
Wniosek o zwolnienie od kosztów sądowych zgłasza się w sądzie, w którym sprawa ma być wytoczona lub już się toczy, na piśmie lub ustnie do protokołu. Osoba fizyczna, która nie ma miejsca zamieszkania w siedzibie tego sądu, może złożyć wniosek o przyznanie zwolnienia od kosztów sądowych w sądzie rejonowym właściwym ze względu na miejsce jej zamieszkania. Sąd ma obowiązek przesłać niezwłocznie ten wniosek właściwemu sądowi. Wniosek o zwolnienie od kosztów sądowych nie podlega opłacie sądowej.
Zwolnienie od kosztów sądowych rozpoczyna się od chwili zgłoszenia wniosku o jego uzyskanie, oznacza to, że w razie uiszczenia przez Stronę opłaty wcześniej, a następnie uzyskania zwolnienia od kosztów sądowych, Strona nie może żądać zwrotu uiszczonej opłaty.
- Treść wniosku
Pisemny wniosek o zwolnienie od kosztów postępowania cywilnego nie ma konkretnego wzoru, jednakże powinien zawierać:
- oznaczenie pisma tj. wniosek o zwolnienie od kosztów sądowych w całości/części;
- dane osobowe składającego wniosek;
- oznaczenie sądu, do którego wnosi się pismo wraz z sygnaturą sprawy jeżeli jest znana;
- uzasadnienie wniosku:
- oświadczenie, że sytuacja rodzinna i majątkowa wnioskodawcy uniemożliwia poniesienie kosztów sądowych wraz ze wskazaniem iż strona nie jest w stanie ich ponieść bez uszczerbku utrzymania koniecznego dla siebie i rodziny lub ich poniesienie narazi ją na taki uszczerbek.
- w uzasadnieniu wniosku o zwolnienie od kosztów sądowych Strona winna wykazać jakie są jej dochody oraz jakie ponosi koszty utrzymania miesięcznego swojej rodziny. Sąd zwolni Stronę od kosztów sądowych jeżeli z analizy sytuacji finansowej wynika iż Strona nie ma możliwości uiszczenia takowych kosztów bądź uiszczenie ich spowoduje problemy finansowe rodziny związane z regulowaniem innych stałych obciążeń.
- podpis;
- Załączniki do wniosku
Załącznikiem do powyższego wniosku jest:
- wypełniony druk „oświadczenia o stanie rodzinnym, majątku, dochodach i źródłach utrzymania” – jego załączenie jest obowiązkowe;
- dokumenty wykazujące sytuację majątkową i wysokość dochodów wnioskodawcy
- np. odcinek renty, zaświadczenie o zarobkach, wypełniony druki PIT, historia wpływów wynagrodzenia na konto bankowe, dowody ponoszenia opłat za media (prąd, woda, gaz, telewizja, telefon, śmieci etc.), zaświadczenie o leczeniu się na daną chorobę.