Niekiedy sąd, kierując się dobrem dziecka, podejmuje stosowne decyzje dotyczące ograniczenia władzy rodzicielskiej jego opiekunom. Dzieje się tak, gdy rodzice nie mogą należycie spełniać swoich zobowiązań względem dzieci z uwagi na istnienie określonych przeszkód. W tych okolicznościach zazwyczaj wyróżnia się dwa rodzaje powodów uzasadniających sięgnięcie po ten środek prawny.
Są to sytuacje:
- niezawinione – np. brak porozumienia obojga rodziców w kwestii wychowywania dziecka po rozwodzie;
- zawinione – gdy opiekun zachowuje się w sposób zagrażający zdrowiu lub życiu nieletniego, np. problemy z alkoholem, narkotyki, przemoc fizyczna i psychiczna.
Jeżeli sąd stwierdzi, że wskutek powyższych powodów dobro dziecka jest zagrożone, wówczas może:
1) zobowiązać rodziców oraz małoletniego do określonego postępowania, w szczególności do pracy z asystentem rodziny, realizowania innych form pracy z rodziną, skierować małoletniego do placówki wsparcia dziennego, określonych w przepisach o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej lub skierować rodziców do placówki albo specjalisty zajmujących się terapią rodzinną, poradnictwem lub świadczących rodzinie inną stosowną pomoc z jednoczesnym wskazaniem sposobu kontroli wykonania wydanych zarządzeń;
2) określić, jakie czynności nie mogą być przez rodziców dokonywane bez zezwolenia sądu, albo poddać rodziców innym ograniczeniom, jakim podlega opiekun;
3) poddać wykonywanie władzy rodzicielskiej stałemu nadzorowi kuratora sądowego;
4) skierować małoletniego do organizacji lub instytucji powołanej do przygotowania zawodowego albo do innej placówki sprawującej częściową pieczę nad dziećmi;
5)zarządzić umieszczenie małoletniego w rodzinie zastępczej, rodzinnym domu dziecka albo w instytucjonalnej pieczy zastępczej albo powierzyć tymczasowo pełnienie funkcji rodziny zastępczej małżonkom lub osobie, niespełniającym warunków dotyczących rodzin zastępczych, w zakresie niezbędnych szkoleń, określonych w przepisach o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej albo zarządzić umieszczenie małoletniego w zakładzie opiekuńczo-leczniczym, w zakładzie pielęgnacyjno-opiekuńczym lub w zakładzie rehabilitacji leczniczej.
Ograniczenie praw rodzicielskich następuje z urzędu albo na wniosek drugiego z opiekunów. W tym pierwszym przypadku zazwyczaj oznacza ono konieczność uzyskania zgody sądu na podjęcie pewnych decyzji dotyczących małoletniego albo jego majątku. W zależności od indywidualnych okoliczności ojciec lub matka może zostać skierowany na terapię do specjalistycznego ośrodka. W skrajnych przypadkach możliwe jest też umieszczenie dziecka w rodzinie zastępczej albo w placówce opiekuńczo-wychowawczej.
Ograniczenie władzy rodzicielskiej ma jedynie tymczasowy charakter. To oznacza, że po ustaniu przesłanek uzasadniających konieczność stosowania tego środka rodzicowi przywraca się pełne prawa do opieki nad synem lub córką oraz decydowania o różnych sprawach.
Wniosek o wszczęcie postępowania o ograniczenie władzy rodzicielskiej
We wniosku o wszczęcie postępowania o ograniczenie władzy rodzicielskiej na skutek różnych przesłanek (np. alkohol, przemoc, narkotyki, podejmowanie decyzji sprzecznych z dobrem) muszą znaleźć się pewne elementy formalne. Są to:
- data i miejscowość;
- oznaczenie sądu;
- dane osobowe wnioskodawców i uczestników postępowania wraz z adresem i numerem PESEL
- przedmiot sprawy i jej uzasadnienie;
- podpis;
- załączniki.
Dokument ten należy złożyć w Wydziale Rodzinnym i Nieletnich sądu rejonowego, właściwego ze względu na miejsce zamieszkania dziecka.
Ograniczenie władzy rodzicielskiej a alimenty
Osoby, wobec których orzeczono ograniczenie władzy rodzicielskiej, tracą prawo do decydowania o swoim dzieciach w różnych kwestiach, np. wyboru szkoły, sposobu leczenia, wyjazdu za granicę. Nie wpływa to jednak na ciążący na nich obowiązek alimentacyjny względem dziecka. Rodzic, któremu władza rodzicielska została ograniczona nadal jest zobowiązany do łożenie środków na utrzymanie swojego dziecka Jeśli do ograniczenia władzy rodzicielskiej doszło na skutek jej nadużywania lub notorycznego zaniedbywania kontaktów z małoletnim świadczenie alimentacyjne na jego rzecz może być nawet wyższe.
