Alimenty to świadczenia, które jedna osoba jest zobowiązana przekazywać na rzecz drugiej osoby, najczęściej w kontekście relacji rodzinnych. Zasady dotyczące alimentów reguluje Kodeks rodzinny i opiekuńczy (Dz.U. z 1964 r. nr 9 poz. 59 z późn. zm.). W polskim prawie obowiązek alimentacyjny dotyczy najczęściej rodziców wobec dzieci, ale może także odnosić się do innych osób, np. małżonków, byłych małżonków lub rodziców względem swoich dorosłych dzieci, jeśli znajdują się w potrzebie.
Obowiązek alimentacyjny rodziców względem dzieci
Zgodnie z przepisami Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego (art. 133 §1 KRO), rodzice są zobowiązani do dostarczania środków utrzymania swoim dzieciom, niezależnie od tego, czy żyją one w związku małżeńskim, czy nie. Obowiązek ten trwa aż do momentu, gdy dziecko będzie w stanie samodzielnie się utrzymać, co zwykle oznacza zakończenie edukacji i wejście na rynek pracy.
Wysokość alimentów zależy od:
- Usprawiedliwionych potrzeb dziecka – co oznacza koszty związane z jego utrzymaniem, edukacją, leczeniem, rozwojem itp.
- Możliwości zarobkowych i majątkowych rodziców – sąd bierze pod uwagę zarówno rzeczywiste zarobki, jak i potencjalne możliwości finansowe rodziców.
Alimenty po rozwodzie
W przypadku rozwodu obowiązek alimentacyjny może dotyczyć:
- Alimentów na rzecz dzieci – niezależnie od tego, czy małżonkowie się rozwiedli, rodzice nadal mają obowiązek utrzymania dzieci. Sąd podczas rozwodu orzeka, który z rodziców i w jakiej wysokości będzie zobowiązany do płacenia alimentów.
- Alimenty na rzecz byłego małżonka – zgodnie z art. 60 KRO, małżonek może domagać się alimentów, jeżeli rozwód pogorszył jego sytuację materialną. Jeśli jeden z małżonków jest uznany za wyłącznie winnego rozpadu małżeństwa, małżonek niewinny może żądać alimentów, jeśli rozwód znacząco obniżył jego poziom życia.
Sposoby ustalania alimentów
Alimenty mogą być ustalane na dwa sposoby:
- Dobrowolna umowa – rodzice lub małżonkowie mogą ustalić wysokość alimentów samodzielnie w drodze porozumienia. Umowa taka może być sporządzona pisemnie i zatwierdzona przez sąd.
- Sądowe orzeczenie – jeśli strony nie są w stanie dojść do porozumienia, sprawa trafia do sądu, który na podstawie złożonych dowodów ustala wysokość alimentów.
4. Zasady zmiany i ustania obowiązku alimentacyjnego
Obowiązek alimentacyjny może być zmieniony lub ustalony w przypadku:
- Zmiany sytuacji życiowej – np. gdy zarobki rodzica zmieniają się znacząco lub potrzeby dziecka się zwiększają. Możliwe jest złożenie wniosku o podwyższenie lub obniżenie alimentów.
- Ustania obowiązku – obowiązek alimentacyjny ustaje, gdy dziecko osiągnie samodzielność finansową. Może również ustąpić w sytuacji, gdy dziecko w rażący sposób unika obowiązków rodzinnych (np. nie chce kontynuować edukacji pomimo możliwości).
Egzekwowanie alimentów
Jeżeli zobowiązany do płacenia alimentów uchyla się od obowiązku, osoba uprawniona (lub jej przedstawiciel) może zwrócić się do komornika sądowego o egzekucję alimentów. Komornik może zająć wynagrodzenie, rachunki bankowe czy majątek dłużnika.
W przypadku długotrwałego uchylania się od płacenia alimentów, możliwe jest także skorzystanie z Funduszu Alimentacyjnego, który wypłaca należne kwoty, a następnie dochodzi ich od dłużnika.
Alimenty na rzecz rodziców i innych krewnych
Zgodnie z art. 128 KRO, obowiązek alimentacyjny może dotyczyć nie tylko rodziców wobec dzieci, ale także dorosłych dzieci wobec rodziców, jeśli ci znajdują się w potrzebie i nie są w stanie samodzielnie się utrzymać. Podobnie może dotyczyć innych krewnych, jak rodzeństwo, w określonych sytuacjach.
Podsumowując alimenty to istotna instytucja prawna, mająca na celu zapewnienie środków utrzymania osobom, które z różnych przyczyn nie są w stanie samodzielnie zaspokoić swoich potrzeb. Obowiązek alimentacyjny w Polsce dotyczy głównie relacji rodzic-dziecko, ale może także obejmować byłych małżonków czy rodziców w potrzebie. W przypadku braku dobrowolnego porozumienia, sądy rodzinne odgrywają kluczową rolę w określeniu zakresu i wysokości alimentów.
