Problematyka wypadków powstałych przy i w związku z wykonywaniem pracy jest bardzo istotnym elementem prawa pracy, uregulowanym w kilku aktach prawnych.
Podstawowy dla tej problematyki jest przepis art. 234 Kodeksu Pracy, w którym ustawodawca uregulował obowiązki pracodawcy w razie zaistnienia wypadku przy pracy bądź wypadku, który zaistniał w związku z pracą.
Sama definicja wypadku przy pracy została zawarta w ustawie z dnia 30 października 2002r. o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych (tekst jedn. Dz. U. z 2022, poz. 2189 ze zm.).
Stosownie do art. 3 cyt. ustawy z dnia 30 października 2002r., wypadkiem przy pracy jest wypadek, który charakteryzuje się następującymi cechami:
- jest to zdarzenie nagłe,
- wywołane przyczyną zewnętrzną,
- powodujące uraz (uszkodzenie tkanek ciała lub narządów człowieka wskutek działania czynnika zewnętrznego) lub śmierć,
- powstałe w związku z pracą, a więc:
- podczas lub w związku z wykonywaniem przez pracownika zwykłych czynności lub poleceń przełożonych;
- podczas lub w związku z wykonywaniem przez pracownika czynności na rzecz pracodawcy, nawet bez polecenia;
- w czasie pozostawania pracownika w dyspozycji pracodawcy w drodze między siedzibą pracodawcy a miejscem wykonywania obowiązku wynikającego ze stosunku
W razie wypadku przy pracy pracodawca jest obowiązany podjąć niezbędne działania eliminujące lub ograniczające zagrożenie, zapewnić udzielenie pierwszej pomocy osobom poszkodowanym i ustalenie w przewidzianym trybie okoliczności i
przyczyn wypadku oraz zastosować odpowiednie środki zapobiegające podobnym wypadkom.
Pracodawca jest obowiązany niezwłocznie zawiadomić właściwego okręgowego inspektora pracy i prokuratora o śmiertelnym, ciężkim lub zbiorowym wypadku przy pracy oraz o każdym innym wypadku, który wywołał wymienione skutki, mającym związek z pracą, jeżeli może być uznany za wypadek przy pracy.
Pracodawca jest obowiązany prowadzić rejestr wypadków przy pracy.
Procedura regulująca postępowanie w razie wypadku przy pracy uregulowana jest w rozporządzeniu Rady Ministrów z dnia 1 lipca 2009 r. w sprawie ustalania okoliczności i przyczyn wypadków przy pracy (Dz. U. z 2009r., Nr 109, poz. 870).
Przede wszystkim należy podkreślić, że podstawowym obowiązkiem pracownika, który uległ wypadkowi w pracy lub w związku z pracą jest, jeżeli stan jego zdrowia na to pozwala, poinformowanie niezwłocznie o wypadku swojego przełożonego.
Do czasu ustalenia okoliczności i przyczyn wypadku pracodawca ma obowiązek zabezpieczyć miejsce wypadku w sposób wykluczający:
- dopuszczenie do miejsca wypadku osób niepowołanych;
- uruchamianie bez koniecznej potrzeby maszyn i innych urządzeń technicznych, które w związku z wypadkiem zostały wstrzymane;
- dokonywanie zmiany położenia maszyn i innych urządzeń technicznych, jak również zmiany położenia innych przedmiotów, które spowodowały wypadek lub pozwalają odtworzyć jego okoliczności.
Okoliczności i przyczyny wypadku ustala powoływany przez pracodawcę zespół powypadkowy, w skład którego wchodzi pracownik służby bezpieczeństwa i higieny pracy oraz społeczny inspektor pracy. Niezwłocznie po otrzymaniu wiadomości o wypadku zespół powypadkowy jest obowiązany przystąpić do ustalenia okoliczności i przyczyn wypadku.
Po ustaleniu okoliczności i przyczyn wypadku zespół powypadkowy sporządza
- nie później niż w terminie 14 dni od dnia uzyskania zawiadomienia o wypadku - protokół ustalenia okoliczności i przyczyn wypadku przy pracy.
Zespół powypadkowy jest obowiązany zapoznać poszkodowanego z treścią protokołu powypadkowego przed jego zatwierdzeniem. Poszkodowany ma prawo zgłoszenia uwag i zastrzeżeń do ustaleń zawartych w protokole powypadkowym, o czym zespół powypadkowy jest obowiązany pouczyć poszkodowanego. Poszkodowany ma prawo wglądu do akt sprawy oraz sporządzania z nich notatek i odpisów oraz kopii. Zespół powypadkowy zapoznaje z treścią protokołu powypadkowego członków rodziny zmarłego pracownika, o których mowa w art. 13 ust. 2 ustawy, oraz poucza ich o prawie zgłaszania uwag i zastrzeżeń do ustaleń zawartych w protokole powypadkowym.
Protokół powypadkowy zatwierdza pracodawca nie później niż w terminie
5 dni od dnia jego sporządzenia. Pracodawca zwraca niezatwierdzony protokół powypadkowy, w celu wyjaśnienia i uzupełnienia go przez zespół powypadkowy, jeżeli do treści protokołu powypadkowego zostały zgłoszone zastrzeżenia przez poszkodowanego lub członków rodziny zmarłego wskutek wypadku pracownika albo protokół powypadkowy nie odpowiada warunkom określonym w rozporządzeniu. Zespół powypadkowy, po dokonaniu wyjaśnień i uzupełnień, sporządza, nie później niż w terminie 5 dni, nowy protokół powypadkowy, do którego dołącza protokół powypadkowy niezatwierdzony przez pracodawcę.
Uprawnionemu, który nie zgadza się z ustaleniami protokołu powypadkowego (w którym nie uznano zdarzenia za wypadek przy pracy) służy prawo wystąpienia do Sądu powszechnego z powództwem o ustalenie i sprostowanie treści protokołu powypadkowego na podstawie art. 189 KPC.
