Zrzeczenie się dziedziczenia to odrzucenie przysługującego spadku jeszcze za życia spadkodawcy. Taka rezygnacja następuje poprzez zawarcie odpowiedniej umowy z osobą, po której ma się nabyć spadek po jej śmierci (spadkodawcą). Potencjalny spadkobierca na mocy tej umowy w pełni świadomie rezygnuje z przyjęcia po danym spadkodawcy jakiejkolwiek masy spadkowej, bez względu na to, jaką będzie ona miała wartość. Umowa tego rodzaju wywołuje skutki prawne dopiero w chwili śmierci spadkodawcy. Taką możliwość zrzeczenia się spadku gwarantuje art. 1048 kodeksu cywilnego. Aby jednak dokument był ważny to musi zostać zawarty w formie aktu notarialnego. Niezachowanie formy szczególnej aktu notarialnego powoduje nieważność czynności prawnej (art. 73 § 2 k.c.). Jednostronne oświadczenia spadkobiercy o zrzeczeniu się dziedziczenia nie wywołuje żadnego skutku prawnego.
Umowa zrzeczenia się dziedziczenia może być zawarta pomiędzy przyszłym spadkodawcą a osobą należącą do kręgu jego spadkobierców ustawowych. Osoby objęte umową zrzeczenia się dziedziczenia automatycznie są wówczas traktowane tak, jakby do otwarcia spadku po prostu nie dożyły. Warto też pamiętać, że zrzeczenie się dziedziczenia obejmuje również zstępnych zrzekającego się (dzieci, wnuki, prawnuki), chyba że umówiono się inaczej (art. 1049 par. 1 k.c.). Wspomniani zstępni zostają objęci zakresem działania umowy niezależnie od swojej woli i zgody. Co więcej – skutki te tyczą się zstępnych nie tylko żyjących w chwili zawarcia umowy, ale też osób urodzonych po tej dacie i osób, których pochodzenie od zrzekającego się zostało ustalone po dacie zawarcia umowy lub po dacie otwarcia spadku.
Zrzeczenie się dziedziczenia często bywa mylnie utożsamiane z odrzuceniem spadku. Teoretycznie skutek obu tych czynności jest ten sam – osoba uprawniona do otrzymania spadku, rezygnuje z tego przywileju.
Zrzeczenia można jednak dokonać tylko umownie, poprzez podpisanie z potencjalnym spadkodawcą umowy w formie aktu notarialnego. Odrzucenie spadku następuje już po śmierci osoby, po jakiej ma się otrzymać spadek. Jest to więc czynność całkowicie jednostronna.
Kolejną, niezwykle ważną różnicą, między tymi formami rezygnacji ze spadku, jest fakt, że zrzeczenie można stosować wyłącznie względem spadkobierców ustawowych. Odrzucenie spadku z kolei dotyczy także osób, które otrzymały powołanie spadkowe z tytułu wymienienia ich w testamencie zmarłego.
