Świadcząc porady prawne w ramach programu nieodpłatnej pomocy prawnej często spotykanym zagadnieniem, z jakim zgłaszają się petenci jest problem uregulowania spraw majątkowych po zmarłych osobach.
Niejednokrotnie petenci nie przywiązują wagi do tego, aby po śmierci osoby najbliższej (np. matki, ojca, małżonka, brata) uregulować od razu sprawę spadkową po tej osobie. Jest to niezbędne, aby móc po osobie zmarłej zadysponować majątkiem tej osoby, czy też uregulować pozostawione po niej zobowiązania. Sprawa komplikuje się jeszcze bardziej, jeśli zaniedbaliśmy uregulowania sprawy spadkowej po tej osobie od razu po jej śmierci, a potem umiera kolejna osoba należąca do grona spadkobierców po pierwszym zmarłym.
Należy pamiętać, że sprawa o stwierdzenie nabycia spadku, czy też odrzucenie spadku – wymaga aktywności od strony. Taką sprawę można załatwić umawiając się w kancelarii notarialnej na notarialne poświadczenie dziedziczenia – wówczas sporządzany jest akt notarialny, w którym notariusz stwierdza, kto, w jakiej części jest powołany do spadku po zmarłym. Można też tę sprawę załatwić składając do sądu rejonowego ostatniego miejsca zamieszkania zmarłego wniosek o stwierdzenie nabycia spadku. Wówczas sąd przeprowadza postępowanie, które kończy się wydaniem postanowienia, w którym sąd orzeka kto i w jakich udziałach dziedziczy po zmarłym. Prawomocne postanowienie sądu ma takie same skutki jak w/w akt notarialny – notarialne poświadczenie dziedziczenia.
Dopiero wówczas gdy dysponujemy takim aktem notarialnym albo postanowieniem sądu możemy przystąpić do regulowania spraw majątkowych po osobie zmarłej. Jeżeli osoba zmarła była właścicielem/współwłaścicielem określonych składników majątku (ruchomości, nieruchomości, oszczędności, itp.) – to w/w postanowienie lub akt notarialny wskazuje nam – kto i w jakich udziałach dziedziczy ten majątek. Wówczas dopiero można przystąpić do działu spadku po zmarłym – sądownie lub notarialnie, by móc rozporządzić tymi składnikami majątku.
Często bywa tak, że w skład spadku wchodzą zobowiązania – wówczas na mocy postanowienia sądu lub notarialnego poświadczenia dziedziczenia do uregulowania tych zobowiązań odpowiednio do wysokości odziedziczonego udziału zobowiązani są powołani do spadku spadkobiercy.
Nierzadko jest tak, że w skład majątku po zmarłym wchodzą liczne zobowiązania, których płatności spadkobiercy chcą uniknąć. Jeżeli mamy do czynienia z taką sytuacją, wówczas spadkobiercy muszą rozważyć czy spadek odrzucić w całości – wtedy nie nabędą żadnych składników majątku po zmarłym jeśli takie miał, ale też w ogóle nie będą ponosić odpowiedzialności za długi spadkowe po zmarłym. Odrzucić spadek należy w terminie 6 miesięcy od daty zgonu spadkodawcy i można to uczynić w kancelarii notarialnej lub w sądzie rejonowym naszego miejsca zamieszkania. Alternatywą jest przyjęcie spadku z dobrodziejstwem inwentarza – co oznacza, że za długi spadkodawcy spadkobiercy ponosić będą odpowiedzialność tylko do wysokości spadku, jaki po zmarłym odziedziczyli. Co ważne, jeśli zgon nastąpił po 18.10.2015r. wówczas z mocy prawa niezłożenie oświadczenia w terminie 6 miesięcy od dnia zgonu spadkobiercy jest jednoznaczne z przyjęciem spadku z dobrodziejstwem inwentarza. Jeżeli zgon nastąpił przed 18.10.2015r. ustawodawca przyjął, że brak jakiejkolwiek aktywności ze strony spadkobiercy skutkuje, że przyjmuje on spadek wprost (w całości odpowiada za długi spadkowe, nie zaś tylko do wysokości odziedziczonego spadku).
Po załatwieniu sprawy spadkowej, jeżeli była przeprowadzona w sądzie oraz jeśli odziedziczyliśmy spadek po małżonku, dzieciach, wnukach, prawnukach, rodzicach, dziadkach, pradziadkach, pasierbie, rodzeństwie, macosze lub ojczymie, a także jeśli przewyższa on wartość 9.637 zł należy zawsze pamiętać o obowiązku zgłoszenia nabycia spadku do urzędu skarbowego, zazwyczaj właściwego ze względu na ostatnie miejsce zamieszkania spadkodawcy. W terminie 6 miesięcy od daty uprawomocnienia się postanowienia sądu o stwierdzeniu nabycia spadku należy złożyć formularz SD-Z2 do organu podatkowego – w którym wskażemy, że zostaliśmy powołani do spadku, podstawę tego powołania i wymienimy jakie składniki i jakiej wartości odziedziczyliśmy. Składając ten formularza w w/w terminie unikniemy obowiązku zapłacenia podatku od spadku.
