Dobra osobiste przysługują każdemu człowiekowi. O naruszeniu dobra osobistego należy rozstrzygać mając na uwadze społeczną ocenę określonego zachowania, a nie indywidualne odczucia osoby nim dotkniętej.
Dobra osobiste człowieka, jak w szczególności zdrowie, wolność, cześć, swoboda sumienia, nazwisko lub pseudonim, wizerunek, tajemnica korespondencji, nietykalność mieszkania, twórczość naukowa, artystyczna, wynalazcza i racjonalizatorska, pozostają pod ochroną prawa cywilnego niezależnie od ochrony przewidzianej w innych przepisach (art. 23 kodeksu cywilnego). Powyższe wyliczenie dóbr osobistych nie jest zupełne. Ma jedynie charakter przykładowy. Obok wymienionych w tym przepisie dóbr mogą istnieć inne dobra osobiste.
Ochronę dóbr osobistych zapewnia art. 24 k.c. wraz z przepisami prawa deliktowego. Zgodnie z treścią wymienionego przepisu ten, czyje dobro osobiste zostaje zagrożone cudzym działaniem, może żądać zaniechania tego działania, chyba że nie jest ono bezprawne. W razie dokonanego naruszenia może on także żądać, ażeby osoba, która dopuściła się naruszenia, dopełniła czynności potrzebnych do usunięcia jego skutków, w szczególności ażeby złożyła oświadczenie odpowiedniej treści i w odpowiedniej formie. Na zasadach przewidzianych w kodeksie może on również żądać zadośćuczynienia pieniężnego lub zapłaty odpowiedniej sumy pieniężnej na wskazany cel społeczny. Jeżeli wskutek naruszenia dobra osobistego została wyrządzona szkoda majątkowa, poszkodowany może żądać jej naprawienia na zasadach ogólnych.
Niniejszy przepis wymienia, jakie roszczenia przysługują w razie zagrożenia lub naruszenia dobra osobistego. Poza tym wskazuje, że realizacja tych roszczeń jest niemożliwa w przypadku, gdy działanie naruszyciela nie jest bezprawne. Przepis ten reguluje roszczenia o zaniechanie i o usunięcie skutków naruszenia (roszczenia niemajątkowe) oraz wskazuje na możliwość dochodzenia również roszczeń majątkowych, tj. zadośćuczynienia pieniężnego lub zapłaty odpowiedniej sumy na cel społeczny, a także naprawienia szkody majątkowej na podstawie przepisów odrębnych.
Niezależnie od ochrony przewidzianej w przepisach Kodeksu cywilnego, niektóre dobra osobiste podlegają ochronie, ukształtowanej w sposób uniwersalny albo dotyczącej tylko niektórych postaci naruszeń, na podstawie innych aktów prawa cywilnego (np. dotyczących praw własności intelektualnej), a także aktów prawa publicznego, w tym Konstytucji RP, Europejskiej Konwencji Praw Człowieka, Kodeksu karnego i innych aktów prawa karnego, ustawy o ochronie danych osobowych, prawa prasowego itd.
ROSZCZENIE WINDYKACYJNE I NEGATORYJNE.
W GRANICACH OKREŚLONYCH PRZEZ USTAWY I ZASADY WSPÓŁŻYCIA SPOŁECZNEGO WŁAŚCICIEL MOŻE, Z WYŁĄCZENIEM INNYCH OSÓB, KORZYSTAĆ Z RZECZY ZGODNIE ZE SPOŁECZNO-GOSPODARCZYM PRZEZNACZENIEM SWEGO PRAWA.
Z treści art. 222 § 1 kodeksu cywilnego wynika, że właściciel może żądać od osoby, która włada faktycznie jego rzeczą, ażeby rzecz została mu wydana, chyba że osobie tej przysługuje skuteczne względem właściciela uprawnienie do władania rzeczą. Z kolei w § 2 tegoż przepisu wskazano, że przeciwko osobie, która narusza własność w inny sposób aniżeli przez pozbawienie właściciela faktycznego władztwa nad rzeczą, przysługuje właścicielowi roszczenie o przywrócenie stanu zgodnego z prawem i o zaniechanie naruszeń.
Powyższy przepis chroni prawo własności za pomocą dwóch roszczeń, których odrębność wynika z rodzaju dokonanego naruszenia. Pierwsze z nich, zwane roszczeniem wydobywczym albo windykacyjnym, powstaje w razie bezprawnego pozbawienia właściciela posiadania rzeczy. Z kolei drugie, zwane roszczeniem o zakazanie naruszeń albo negatoryjnym, powstaje w razie innego bezprawnego wkroczenia w sferę uprawnień właściciela. Roszczenia z art. 222 k.c. powstają niezależnie od stanu świadomości naruszyciela, mają więc charakter obiektywny. Są zawsze związane z samą rzeczą, tzn. są skierowane przeciwko temu, kto w danej chwili narusza własność; tylko w tym znaczeniu mają charakter względny.
Podmiotem roszczenia windykacyjnego uprawnionym do wytoczenia powództwa jest właściciel rzeczy, a nie np. wynajmujący czy dzierżawca. Właściciel rzeczy może żądać na podstawie art. 222 § 1 k.c. wydania rzeczy od każdego, kto faktycznie nią włada, nie będąc do tego uprawnionym, zarówno od tego, kto włada rzeczą we własnym imieniu, jak i od tego, kto włada faktycznie rzeczą za kogo innego lub prawo swoje wywodzi od innej osoby. Tak więc w procesie o wydanie rzeczy legitymowanym biernie jest każdy posiadacz, jak też dzierżyciel. Roszczenie windykacyjne nie przysługuje natomiast współwłaścicielowi przeciwko innemu współwłaścicielowi tej samej rzeczy, każdy z nich bowiem ma własne prawo do rzeczy.
Natomiast przywrócenie stanu zgodnego z prawem polega na wyeliminowaniu ingerencji osoby nieuprawnionej w sferę władztwa właściciela oraz na usunięciu skutków naruszeń, to jest doprowadzenie rzeczy do takiego stanu, w jakim była przed naruszeniem, np. rozebranie bezprawnie postawionego płotu. Nie jest natomiast możliwe dochodzenie w ramach roszczenia negatoryjnego rekompensaty pieniężnej za szkodę, związaną z naruszeniem prawa własności. Celem bowiem i treścią roszczenia negatoryjnego nie jest usunięcie wszelkich skutków ingerencji we własność, lecz przywrócenie i zapewnienie istnienia na przyszłość stanu zgodnego z prawem, a więc stanu władztwa nad rzeczą wolnego od ingerencji innych osób. Naprawienia szkody właściciel może domagać się na zasadach ogólnych, dotyczących odpowiedzialności odszkodowawczej, jeżeli są spełnione przesłanki tej odpowiedzialności (T. Dybowski, Ochrona własności w polskim prawie cywilnym, s. 337 i n.; J. Ignatowicz (w:) Komentarz, t. I, 1972, s. 595; E. Gniewek, Komentarz, 2001, s. 503).
Warto nadmienić, iż roszczenia właściciela przewidziane w art. 222 k.c. nie ulegają przedawnieniu, jeżeli dotyczą nieruchomości.