Praca dla osoby niepełnosprawnej i możliwość zarobkowania jest fundamentalnym elementem procesu rehabilitacji.
Zatrudnienie niepełnosprawnego pracownika wiąże się dla pracodawcy z koniecznością spełnienia warunków przewidzianych przepisami prawa. Zasady skonstruowano w taki sposób, aby zachęcać pracodawców do zatrudniania osób niepełnosprawnych, m.in. poprzez system zachęt finansowych.
Aktem prawnym regulującym kwestie zatrudniania osób niepełnoprawnych jest ustawa z 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych (tekst jednolity Dz. U. 2020 poz. 426) oraz regulacje ustawy z 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy (tekst jednolity Dz. U. 2020, poz. 1320).
Czas pracy niepełnosprawnego pracownika
Niepełnosprawny w stopniu lekkim nie może pracować dłużej niż 8 godzin na dobę i 40 godzin tygodniowo. Czas pracy osoby niepełnosprawnej w stopniu umiarkowanym lub znacznym nie może przekraczać 7 godzin dziennie i 35 godzin tygodniowo.
Niepełnosprawny nie może być zatrudniony w porze nocnej i w godzinach nadliczbowych.
Od powyższych zasad prawo przewiduje dwa wyjątki:
- zatrudnienie przy pilnowaniu (monitoring, ochrona mienia),
- na wniosek osoby zatrudnionej, lekarz profilaktyk lub w razie jego braku lekarz sprawujący opiekę nad tą osobą wyrazi na to zgodę. Koszt badania pokrywa pracodawca.
Osobie niepełnosprawnej przysługuje prawo do dodatkowej przerwy w pracy na gimnastykę usprawniającą lub wypoczynek, która wynosi 15 minut i jest wliczana do czasu pracy. Na pracodawcy spoczywa jedynie obowiązek zapewnienia możliwości skorzystania osobie niepełnosprawnej z tej przerwy, nie ma on obowiązku organizowania gimnastyki ani wypoczynku podczas tej przerwy.
Obniżona norma czasu pracy nie powoduje obniżenia wysokości wynagrodzenia wypłacanego w stałej miesięcznej wysokości.
Dodatkowy urlop wypoczynkowy
Dla osób ze znacznym lub umiarkowanym stopniem niepełnosprawności przysługuje dodatkowy urlop wypoczynkowy w wymiarze 10 dni roboczych w roku kalendarzowym. Prawo do pierwszego urlopu dodatkowego osoba ta nabywa po przepracowaniu roku po dniu zaliczenia jej do jednego z tych stopni niepełnosprawności.
Prawo do dodatkowego urlopu wypoczynkowego nie przysługuje jeśli osobie uprawnionej przysługuje urlop w wymiarze przekraczającym 26 dni roboczych lub dodatkowy urlop na podstawie odrębnych przepisów, gdy jego wymiar przekracza 10 dni roboczych.
Ponadto dla osób ze znacznym lub umiarkowanym stopniem niepełnosprawności przepisy przewidują prawo do zwolnienia od pracy z zachowaniem prawa do wynagrodzenia:
- w wymiarze do 21 dni roboczych w celu uczestniczenia w turnusie rehabilitacyjnym, nie częściej niż raz w roku,
- w celu wykonania badań specjalistycznych, zabiegów leczniczych lub usprawniających, a także w celu uzyskania zaopatrzenia ortopedycznego lub jego naprawy, jeżeli czynności te nie mogą być wykonane poza godzinami pracy.
Łączny wymiar urlopu dodatkowego i zwolnienia od pracy nie może przekroczyć 21 dni roboczych w roku kalendarzowym.
Do osoby niepełnosprawnej należy decyzja czy wykorzysta np. 10 dni urlopu i 11 dni zwolnienia czy 21 dni zwolnienia a z urlopu nie skorzysta.
Obowiązki pracodawcy
Przepisy nakładają na pracodawców obowiązkowe miesięczne wpłaty na PFRON. Określają również sytuacje, w których pracodawca jest z takich wpłat zwolniony.
Pracodawców zatrudniających osoby niepełnosprawne można podzielić na dwie grupy:
- otwarty rynek pracy,
- chroniony rynek pracy.
Zatrudnienie na otwartym rynku pracy może przebiegać w dwóch formach. W pierwszej pracodawca w drodze przeprowadzanych rekrutacji bierze pod uwagę doświadczenie zawodowe i kwalifikacje – takie same zasady jak dla kandydatów pełnosprawnych. Zatrudnienie następuje na takich samych zasadach jak pracownika pełnosprawnego. Druga sytuacja ma miejsce, gdy pracodawca zatrudnia na specjalnie przystosowanych i dobranych stanowiskach pracy. Przystosowanie musi mieć charakter indywidualny, uwzględniający potrzeby niepełnosprawnego pracownika.
Zatrudniający mają obowiązek dostosowania nie tylko stanowiska pracy ale również pomieszczeń higieniczno-sanitarnych. Przedsiębiorca może ubiegać się o zwrot poniesionych kosztów.
Dofinansowanie do wynagrodzenia
Pracodawca, który zatrudnia osoby niepełnosprawne, otrzymuje ze środków Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych miesięczne dofinansowanie do wynagrodzeń pracowników niepełnosprawnych. Pracownica taki winien znajdować się w ewidencji prowadzonej przez PFRON. Rejestracji dokonuje się wraz ze złożeniem pierwszego wniosku o miesięczne dofinansowanie do wynagrodzenia.
Pracodawcy przysługuje ze środków Funduszu miesięczne dofinansowanie do wynagrodzenia pracownika niepełnosprawnego, o ile pracownik ten został ujęty w ewidencji Funduszu.
Miesięczne dofinansowanie do wynagrodzenia pracownika niepełnosprawnego, przysługuje w kwocie:
1) 1950 zł – w przypadku osób niepełnosprawnych zaliczonych do znacznego stopnia niepełnosprawności,
2) 1200 zł – w przypadku osób niepełnosprawnych zaliczonych do umiarkowanego stopnia niepełnosprawności,
3) 450 zł – w przypadku osób niepełnosprawnych zaliczonych do lekkiego stopnia niepełnosprawności.
Miesięczne dofinansowanie, w odniesieniu do osób niepełnosprawnych, którym orzeczono chorobę psychiczną, upośledzenie umysłowe, całościowe zaburzenia rozwojowe lub epilepsję oraz niewidomych, zwiększa się o:
-
1200 ZŁ W PRZYPADKU OSÓB NIEPEŁNOSPRAWNYCH ZALICZONYCH DO ZNACZNEGO STOPNIA NIEPEŁNOSPRAWNOŚCI,
2) 900 zł w przypadku osób niepełnosprawnych zaliczonych do umiarkowanego stopnia niepełnosprawności,
3) 600 zł w przypadku osób niepełnosprawnych zaliczonych do lekkiego stopnia niepełnosprawności.
Kwota miesięcznego dofinansowania nie może przekroczyć 90% faktycznie poniesionych miesięcznych kosztów płacy, a w przypadku pracodawcy wykonującego działalność gospodarczą, w rozumieniu przepisów o postępowaniu w sprawach dotyczących pomocy publicznej, 75% tych kosztów.
Pracodawca, który zatrudnia pracownika niepełnosprawnego, może otrzymać ze środków Funduszu zwrot:
1) miesięcznych kosztów zatrudnienia pracowników pomagających pracownikowi niepełnosprawnemu w pracy,
2) kosztów szkolenia tych pracowników
– w zakresie czynności ułatwiających komunikowanie się z otoczeniem, a także czynności niemożliwych lub trudnych do samodzielnego wykonania przez pracownika niepełnosprawnego na stanowisku pracy.
Prawidłowość przyznawania dopłat z Funduszu podlega kontroli.
Komu przysługuje dofinansowanie?
- każdemu pracodawcy zatrudniającemu osobę niepełnosprawną spełniającemu kryteria przyznawania,
- pracodawcy prowadzącemu zakład pracy chronionej,
- pracodawcy zatrudniającemu co najmniej 25 pracowników w przeliczeniu na pełny wymiar czasu pracy przy osiągnięciu wskaźnika zatrudnienia osób niepełnosprawnych w wysokości co najmniej 6 %,
- pracodawcom, którzy nie posiadają zaległości w zobowiązaniach wobec PFRON.
Kiedy nie przysługuje dofinansowanie?
- osobę niepełnosprawną zatrudniono na podstawie na umowy cywilnoprawnej (np. umowa o dzieło, umowa zlecenie),
- osoba posiada lekki lub umiarkowany stopień niepełnosprawności i ma ustalone prawo do emerytury,
- jest zatrudniona w formie przewidującej wypłatę wynagrodzenia ze środków publicznych (jeśli część wynagrodzenia jest wypłacana ze środków publicznych, dofinansowanie może być wypłacane tylko do pozostałej części wynagrodzenia).
Zatrudnianie osób niepełnosprawnych może przynieść pracodawcy nie tylko wymierne korzyści finansowe, ale jednocześnie pracodawca zyskuje oddanych i sumiennych pracowników. Warunkiem sukcesu jest jednak zrozumienie i poznanie potrzeb niepełnosprawnych pracowników, umiejętna integracja pracowników niepełnosprawnych, również z pełnosprawnymi pracownikami. Delikatność tych procesów wymaga rozważenia skorzystania z profesjonalnej pomocy np. doradcy zawodowego.
Przydatne strony: