Stosownie do treści art 102 ust. 1 ustawy z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (Dz.U.2020.755 t.j.; dalej w znaczeniu ustawa) „ Zwolnienia od kosztów sądowych może się domagać osoba fizyczna, jeżeli złoży oświadczenie, z którego wynika, że nie jest w stanie ich ponieść bez uszczerbku utrzymania koniecznego dla siebie i rodziny lub ich poniesienie narazi ją na taki uszczerbek”.
Wniosek o zwolnienie osoby fizycznej od ponoszenia kosztów sądowych powinien zawierać:
- tytuł pisma („wniosek o zwolnienie od ponoszenia kosztów sądowych”);
- dane składającego wniosek (imię, nazwisko, miejsce zamieszkania; numer PESEL);
- określenie przeciwnika procesowego;
- oznaczenie Sądu, do którego wnosi się pismo;
- uzasadnienie, ze wskazaniem, że Wnioskodawca nie jest w stanie ponieść kosztów sądowych bez uszczerbku utrzymania koniecznego dla siebie i rodziny;
- podpis;
- załączniki (wypełniony druk oświadczenia o stanie rodzinnym, majątku, dochodach i źródłach utrzymania oraz dokumenty wykazujące sytuację majątkową i wysokość dochodów Wnioskodawcy).
Do wniosku zgodnie z ust 2 powinno być dołączone oświadczenie obejmujące szczegółowe dane o stanie rodzinnym, majątku, dochodach i źródłach utrzymania osoby, która ubiega się o zwolnienie od kosztów sądowych. Oświadczenie to sporządza się według ustalonego wzoru dostępnego na stronie internetowej: https://www.gov.pl/web/sprawiedliwosc/formularze-pism-procesowych-w-postepowaniu-cywilnym. Stosownie do ust 3 ustawy „Sąd może odebrać od osoby ubiegającej się o zwolnienie od kosztów sądowych przyrzeczenie o treści: "Świadomy znaczenia mych słów i odpowiedzialności przed prawem zapewniam, że złożone przeze mnie oświadczenie o stanie rodzinnym, majątku, dochodach i źródłach utrzymania jest prawdziwe i rzetelne”.
Wniosek o przyznanie zwolnienia od kosztów sądowych należy zgłosić na piśmie lub ustnie do protokołu w Sądzie, w którym sprawa ma być wytoczona lub już się toczy (art 105 ust 1 ustawy). Osoba fizyczna, która nie ma miejsca zamieszkania w siedzibie tego Sądu, może złożyć wniosek o przyznanie zwolnienia od kosztów sądowych w Sądzie Rejonowym właściwym ze względu na miejsce swego zamieszkania. Sąd przesyła niezwłocznie ten wniosek właściwemu Sądowi. Złożenie wniosku jest wolne od opłaty sądowej.
Wniosek o ustanowienie z urzędu pełnomocnika w osobie adwokata lub radcy prawnego Wnioskodawca zgłasza wraz z wnioskiem o zwolnienie od kosztów sądowych lub osobno, na piśmie lub ustnie do protokołu, w Sądzie, w którym sprawa ma być wytoczona lub już się toczy ( art 105 ust 1 ustawy). Osoba fizyczna, która nie ma miejsca zamieszkania w siedzibie tego Sądu, może złożyć wniosek o ustanowienie adwokata lub radcy prawnego w Sądzie Rejonowym właściwym ze względu na miejsce swego zamieszkania, który niezwłocznie przesyła ten wniosek Sądowi właściwemu.
Wniosek o ustanowienie adwokata lub radcy prawnego powinien zawierać:
- tytuł pisma („wniosek o ustanowienie adwokata lub radcy prawnego”);
- dane składającego wniosek (imię, nazwisko, miejsce zamieszkania; numer PESEL);
- określenie przeciwnika procesowego;
- oznaczenie Sądu, do którego wnosi się pismo;
- ewentualnie, wskazanie adwokata lub radcę prawnego;
- uzasadnienie, ze wskazaniem, że Wnioskodawca nie jest w stanie ponieść kosztów wynagrodzenia adwokata lub radcy prawnego bez uszczerbku utrzymania koniecznego dla siebie i rodziny;
- podpis;
- załączniki (wypełniony druk oświadczenia o stanie rodzinnym, majątku, dochodach i źródłach utrzymania oraz dokumenty wykazujące sytuację majątkową i wysokość dochodów Wnioskodawcy).
Jeżeli wniosek o ustanowienie adwokata lub radcy prawnego składany jest łącznie z wnioskiem o zwolnienie od kosztów sądowych, osoba fizyczna dołącza tylko jedno oświadczenie. Oświadczenie to sporządza się według ustalonego wzoru dostępnego na stronie internetowej: https://www.gov.pl/web/sprawiedliwosc/formularze-pism-procesowych-w-postepowaniu-cywilnym. Złożenie wniosku jest wolne od opłaty sądowej.
Co istotne w obu powyższych przypadkach, Sąd może zarządzić stosowne dochodzenie, jeżeli na podstawie okoliczności sprawy lub oświadczeń strony przeciwnej powziął wątpliwości, co do rzeczywistego stanu majątkowego strony domagającej się ustanowienia lub zastępowanej przez ustanowionego adwokata lub radcę prawnego.
