Zgodnie z art. 1012 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks Cywilny ( Dz.U.2020.1740; dalej w znaczeniu k.c.) „ Spadkobierca może bądź przyjąć spadek bez ograniczenia odpowiedzialności za długi (przyjęcie proste), bądź przyjąć spadek z ograniczeniem tej odpowiedzialności (przyjęcie z dobrodziejstwem inwentarza), bądź też spadek odrzucić”.
Oświadczenie o przyjęciu lub o odrzuceniu spadku może być złożone w ciągu sześciu miesięcy od dnia, w którym spadkobierca dowiedział się o tytule swego powołania ( art 1015 § 1 k.c.) przed sądem lub przed notariuszem. Można je złożyć ustnie lub na piśmie z podpisem urzędowo poświadczonym, osobiście bądź przez pełnomocnika. Pełnomocnictwo do złożenia oświadczenia o przyjęciu lub o odrzuceniu spadku powinno być pisemne z podpisem urzędowo poświadczonym. Nie dotyczy to osób małoletnich, gdyż wymaganym jest uzyskanie uprzednie zgody wyrażonej w formie postanowienia wydanego przez właściwy Sąd, bowiem odrzucenie spadku jest czynnością przekraczającą zwykły zarząd majątkiem dziecka (art 101 § 3 ustawy z dnia 25 lutego 1964 r. Kodeks Rodzinni i Opiekuńczy t.j. Dz. U. z 2020 r. poz. 1359.). Oświadczenie o przyjęciu lub odrzuceniu spadku może, skutecznie złożyć jedynie osoba, której przysługuje pełna zdolność do czynności prawnych. Małoletni takiej zdolności nie posiada, oświadczenie spadkowe może w jego imieniu złożyć przedstawiciel ustawowy lub opiekun prawny.
Odrzucenie spadku w imieniu małoletniego składa się z trzech etapów:
- etap pierwszy – ustalenie czy małoletni jest spadkobiercą.
- etap drugi – przeprowadzenie postępowania sądowego w przedmiocie wyrażenia zgody na odrzucenie spadku w imieniu małoletniego.
- etap trzeci – złożenie przez uprawnionego przedstawiciela ustawowego lub opiekuna prawnego oświadczenia o odrzuceniu spadku.
Wniosek o wyrażenie zgody na odrzucenie spadku w imieniu małoletniego powinien być złożony w formie pisemnej do Sądu Rejonowego (Wydziału Rodzinnego i Nieletnich) właściwego ze względu na miejsce zamieszkania dziecka, a w przypadku braku miejsca zamieszkania do Sądu Rejonowego miejsca pobytu dziecka ( w razie niemożliwości ustalenia miejsca zamieszkania, bądź miejsca pobytu dziecka właściwym jest Sąd Rejonowy dla m. st. Warszawy). Z wnioskiem może wystąpić każdy z przedstawicieli ustawowych lub opiekunów prawnych małoletniego. Opłata od wniosku w chwili obecnej wynosi 100,00 złotych. Do wniosku należy dołączyć odpis wniosku wraz z załącznikami dla strony przeciwnej, akt zgonu spadkodawcy, dokument wykazujący złożone oświadczenie woli przez przedstawiciela ustawowego lub opiekuna prawnego odrzucającego spadek, aby wykazać kolejność osób uprawnionych do dziedziczenia. Wniosek taki musi zawierać ponadto uzasadnienie, w którym należy wykazać okoliczności, które przemawiają za odrzuceniem spadku po zmarłym. Taką okolicznością może być zadłużenie spadku ( należy załączyć przykładowo wezwania do zapłaty kierowane do zmarłego, umowy kredytowe zmarłego itp.). Sąd wyznacza następnie termin rozprawy, wzywa strony do stawiennictwa na termin. Po przeprowadzeniu postępowania sądowego, zamknięciu przewodu sądowego, wydaje następnie postanowienie, w treści którego wyraża zgodę na złożenie w imieniu małoletniego oświadczenia o odrzuceniu spadku po zmarłym, ewentualnie oddala wniosek. Prawomocne postanowienie Sądu wyrażające zgodę na odrzucenie spadku w imieniu małoletniego pozwala na złożenie oświadczenia o odrzuceniu spadku w imieniu małoletniego w Sądzie lub przed Notariuszem.
Co istotne termin na złożenie oświadczenia o odrzuceniu spadku w imieniu małoletniego wynosi 6 miesięcy i zaczyna biec od chwili kiedy przedstawiciel ustawowy lub opiekun prawny złoży skuteczne oświadczenie o odrzuceniu spadku. W tym też 6 miesięcznym terminie przedstawiciele ustawowi, opiekunowie prawni zobowiązani są złożyć w Sądzie wniosek o wyrażenie zgody na odrzucenie spadku. Termin do odrzucenia spadku w imieniu małoletniego ulega zawieszeniu na czas trwania postępowania przed Sądem w przedmiocie wyrażenia zgody na odrzucenie spadku (postanowieniu Sądu Najwyższego z dnia 20 listopada 2013 r., I CSK 329/13). Po uprawomocnieniu się postanowienia Sądu, termin biegnie dalej.
