ZASADY ZŁOŻENIA PRZEZ RODZICÓW OŚWIADCZENIA O ODRZUCENIU SPADKU W IMIENIU MAŁOLETNIEGO DZIECKA
Coraz częściej spotykamy się z zagadnieniem dotyczącym możliwości odrzucenia spadku. Dotyczy to sytuacji, gdy spadkodawca pozostawił po sobie długi. Problem powstaje przede wszystkim wtedy, gdy spadkobiercą jest małoletnie dziecko, albo gdy upłynął już termin na odrzucenie spadku.
Po pierwsze należy wskazać, że zgodnie z treścią art. 1015 § 1 k.c. „Oświadczenie o przyjęciu lub o odrzuceniu spadku może być złożone w ciągu sześciu miesięcy od dnia, w którym spadkobierca dowiedział się o tytule swego powołania.” Zgodnie zaś z treścią art. 101 § 3 k.r.o. „Rodzice nie mogą bez zezwolenia sądu opiekuńczego dokonywać czynności przekraczających zakres zwykłego zarządu ani wyrażać zgody na dokonywanie takich czynności przez dziecko.”
Tak więc w przypadku spadkobiercy – dziecka pojawia się problem, czy rodzice zdążą w terminie 6 miesięcy uzyskać prawomocnie zgodę sądu opiekuńczego na odrzucenie w imieniu dziecka spadku. Jest to o tyle istotne, że różna była praktyka orzecznicza sądów. Niektóre sądy uważały, że upłynął termin na złożenie takiego oświadczenia w imieniu dziecka także wtedy, gdy to bez zawinienia rodziców nie udało im się uzyskać w tym terminie zgody sądu opiekuńczego. Problem był o tyle istotny, że niestety znacznie wydłużyły się obecnie terminy oczekiwania na wyznaczenie terminu rozprawy .
Podkreślenia wymaga także i to, że omawiane zagadnienie ma niewątpliwie doniosłe znaczenie praktyczne. Jak wskazuje się bowiem w orzecznictwie brak uprzedniego wyrażenia przez sąd opiekuńczy zgody na dokonanie czynności przekraczającej zakres zwykłego zarządu majątkiem dziecka skutkuje bezwzględną nieważnością takiej czynności na podstawie art. 58 § 1 k.c. Muszę jednak wskazać, że w obecnym stanie prawnym ryzyko zagrożenia interesów majątkowych dziecka w przypadku wadliwego złożenia oświadczenia o odrzuceniu spadku przez jego rodziców jest znacznie niższe, bowiem art. 1015 § 2 k.c., stanowi, że „Brak oświadczenia spadkobiercy w terminie określonym w § 1 jest jednoznaczny z przyjęciem spadku z dobrodziejstwem inwentarza”, co znacznie ogranicza odpowiedzialność spadkobiercy za długi spadkowe.
Wszelkie wątpliwości co do dotrzymania 6-miesięcznego terminu do odrzucenia spadku w imieniu dziecka rozstrzygnął Sąd Najwyższy w uchwale składu 7 sędziów z dnia 22.05.2018 r., sygn. akt III CZP 102/17. Sąd ten orzekł, że złożenie przez rodziców w imieniu małoletniego dziecka oświadczenia o odrzuceniu spadku jest czynnością przekraczającą zakres zwykłego zarządu majątkiem dziecka i że termin przewidziany w art. 1015 § 1 k.c. nie może się skończyć przed prawomocnym zakończeniem postępowania o zezwolenie na złożenie przez małoletniego spadkobiercę oświadczenia o odrzuceniu spadku. Po prawomocnym zakończeniu tego postępowania oświadczenie małoletniego powinno być złożone niezwłocznie, chyba że termin ten jeszcze nie upłynął.
Z powyższego orzeczenia SN wynika, że rodzice nie będą już musieli się obawiać, że postępowanie przed sądem opiekuńczym nie skończy się przed upływem 6-miesięcznego terminu do odrzucenia spadku.
Proponuję jednak, aby rodzice nie zwlekali z uzyskaniem zgody sądu opiekuńczego na odrzucenie w imieniu dziecka spadku, a po uzyskaniu takiego zezwolenia, aby w krótkim czasie składali takie oświadczenie w imieniu dziecka. Muszę także przypomnieć, że samo uzyskanie zgody sądu opiekuńczego na odrzucenie spadku w imieniu dziecka nie wystarcza. Po uzyskaniu takiej zgody należy złożyć to oświadczenie w imieniu dziecka i to, jak wskazał Sąd Najwyższy, bez zbędnej zwłoki.
W przypadku jakichkolwiek wątpliwości w przedmiocie odrzucenia spadku, dziedziczenia, rozporządzenia majątkiem na wypadek śmierci proponuję zawsze korzystać z pomocy specjalistów, aby nie narazić się na ujemne konsekwencje swych tak ważnych decyzji