Jest to możliwość zwolnienia osoby skazanej z odbycia reszty kary, z jednoczesnym poddaniem takiej osoby procesowi dalszej resocjalizacji w warunkach kontrolowanej wolności.
Przesłanki udzielenia warunkowego przedterminowego zwolnienia
Instytucja warunkowego przedterminowego zwolnienia ma zastosowanie do:
- terminowej kary pozbawienia wolności – skazani mogą ubiegać się o zwolnienie po odbyciu co najmniej połowy (1/2) kary, z zastrzeżeniem, że: - skazani recydywiści mogą ubiegać się o zwolnienie po odbyciu dwóch trzecich (2/3) kary, - skazani wielokrotni recydywiści mogą ubiegać się o zwolnienie po odbyciu trzech czwartych (3/4) kary.
- kary 25 lat pozbawienia wolności – skazani na karę 25 lat pozbawienia wolności mogą ubiegać się o zwolnienie po odbyciu 15 lat kary,
- kary dożywotniego pozbawienia wolności – skazani na karę dożywotniego pozbawienia wolności mogą ubiegać się o zwolnienie po odbyciu 25 lat kary.
Skazanego na karę pozbawienia wolności sąd może zwolnić z odbycia reszty kary, gdy zostanie spełniona przesłanka materialna – pozytywna prognoza kryminologiczna, na którą składają się czynniki takie jak:
- postawa skazanego (m.in. krytyczny stosunek do popełnionego czynu, podjęcie działań zmierzających do zniwelowania konsekwencji popełnionego czynu, wykonywanie pracy zarobkowej, przeproszenie osoby pokrzywdzonej przestępstwem, naprawienie szkody przez skazanego),
- właściwości skazanego (np. wiek, stan zdrowia, zdolność do samokrytyki, wiedza o rzeczywistości, poziom rozwoju intelektualnego),
- warunki osobiste skazanego (np. warunki środowiskowe, w których skazany funkcjonuje, sytuacja mieszkaniowa, materialna, zawodowa),
- sposób życia skazanego przed popełnieniem przestępstwa (m.in. dotychczasowa karalność, stosunek do alkoholu bądź środków odurzających, stopień zażyłości rodzinnej),
- okoliczności popełnienia przestępstwa,
- zachowanie po popełnieniu przestępstwa,
- zachowanie się w czasie odbycia kary (m.n. wypełnianie nałożonych na skazanego obowiązków, stosunek do pracowników służby więziennej oraz współosadzonych, utrzymywanie kontaktów ze światem zewnętrznym, utrzymywanie kontaktów z osobami bliskimi), które będą uzasadniały przekonanie, że skazany po zwolnieniu będzie stosował się do orzeczonego środka karnego lub zabezpieczającego i będzie przestrzegł porządku prawnego, zwłaszcza, że nie popełni ponownie przestępstwa.
Wniosek o udzielenie warunkowego przedterminowego zwolnienia z odbycia reszty kary
Osobami uprawnionymi do złożenia wniosku o udzielenie warunkowego przedterminowego zwolnienia z odbycia reszty kary pozbawienia wolności są:
- skazany bądź w jego imieniu obrońca skazanego,
- dyrektor zakładu karnego, w którym skazany przebywa,
- sądowy kurator zawodowy.
Wniosek należy złożyć do sądu penitencjarnego tj. właściwego wydziału Sądu Okręgowego, w którego okręgu osadzony przebywa. Posiedzenie sądu w przedmiocie udzielenia warunkowego przedterminowego zwolnienia powinno odbyć się w zakładzie karnym.
Niezbędnym elementem do rozpoznania wniosku udzielenie warunkowego przedterminowego zwolnienia z odbycia reszty kary będzie opinia o skazanym, wydawana przez dyrektora zakładu karnego. Z wnioskiem o wydanie opinii, zawierającej prognozę kryminologiczno-społeczną odnośnie osoby skazanego, może wystąpić sąd penitencjarny przed którym toczy się postępowanie, prokurator, sądowy kurator zawodowy bądź skazany.
Nie udzielenie zgody na wcześniejsze zwolnienie z odbycia reszty kary.
Na postanowienie odmawiające udzielenia skazanemu warunkowego przedterminowego zwolnienia z odbycia reszty kary pozbawienia wolności, skazanemu, prokuratorowi oraz dyrektorowi zakładu karnego i sądowemu kuratorowi zawodowemu, przysługuje zażalenie.
Termin do złożenia zażalenia wynosi 7 dni od ogłoszenia postanowienia i jest zawity. Zażalenie należy wnieść do Sądu wyższej instancji, za pośrednictwem Sądu, który wydał zaskarżone postanowienie.
Udzielenie zgody na warunkowe przedterminowego zwolnienia z odbycia reszty kary
W przypadku wydania przez Sąd zgody na warunkowe przedterminowe zwolnienie z reszty odbycia kary pozbawienia wolności pozostały czas do odbycia kary stanowi okres próby.
Okres próby nie może być krótszy niż 2 lata ani dłuższy niż 5 lat. Oznacza to, że nawet jeżeli kara pozbawienia wolności odbywana w izolacji skończyłaby się wcześniej, minimalny czas trwania okresu próby, po zastosowaniu wobec skazanego instytucji warunkowego przedterminowego zwolnienia, wynosi minimum 2 lata.
Założeniem okresu próby jest poddanie zwolnionego procesowi dalszej resocjalizacji w warunkach kontrolowanej wolności, w tym jego adaptację społeczną.
Odwołanie warunkowego przedterminowego zwolnienia.
Sąd penitencjarny odwoła warunkowe przedterminowe zwolnienie, jeżeli:
1. zwolniony w okresie próby popełnił przestępstwo umyślne, za które orzeczono prawomocnie karę pozbawienia wolności bez warunkowego zawieszenia jej wykonania,
2. skazany za przestępstwo popełnione z użyciem przemocy lub groźby bezprawnej wobec osoby najbliższej lub innej osoby małoletniej zamieszkujących wspólnie ze sprawcą, w okresie próby rażąco narusza porządek prawny, ponownie używając przemocy lub groźby bezprawnej wobec osoby najbliższej lub innej osoby małoletniej zamieszkujących wspólnie ze sprawcą
3. zwolniony w okresie próby rażąco narusza porządek prawny, w szczególności popełnił inne przestępstwo albo gdy uchyla się od dozoru, wykonania nałożonych obowiązków lub orzeczonych środków karnych, przepadku lub środków kompensacyjnych
- okoliczności, o których mowa w punkcie poprzednim, zaistnieją po udzieleniu skazanemu pisemnego upomnienia przez sądowego kuratora zawodowego.
Odwołanie przez sąd penitencjarny warunkowego przedterminowego zwolnienia oznacza, że skazany będzie musiał wrócić do zakładu karnego, celem odbycia reszty kary.
Należy, pamiętać że czas spędzony przez zwolnionego na wolności nie wlicza się do czasu odbywanej kary..
Odbycie kary pozbawienia wolności po udzieleniu przedterminowego zwolnienia.
Jeżeli w okresie próby skazany przestrzegał porządku prawnego, zwolnienie nie zostało odwołane i w ciągu kolejnych 6 miesięcy od karę uważa się za odbytą z chwilą warunkowego zwolnienia. Stanowi to swoistego rodzaju nagrodę za poprawne zachowanie w warunkach wolnościowych, bowiem zatarcie skazania będzie liczone od daty udzielenia warunkowego zwolnienia, a nie ukończenia okresu próby.