Ubezwłasnowolnienie polega na całkowitym albo częściowym pozbawieniu zdolności danej osoby do czynności prawnych w celu ochrony jej interesów życiowych i majątkowych. Ubezwłasnowolnienie jest procedurą prawną, w wyniku której osoba traci zdolność do samodzielnego podejmowania decyzji życiowych lub zarządzania własnym majątkiem. Istnieją dwa główne rodzaje ubezwłasnowolnienia: całkowite i częściowe. Pierwszy wariant polega na pozbawieniu osoby zdolności do podejmowania wszelkich decyzji, natomiast w drugim przypadku ograniczenia dotyczą jedynie konkretnych obszarów życia.
Ubezwłasnowolnienie może być uzasadnione z wielu powodów. Ubezwłasnowolnienie alkoholika wynika z potrzeby opanowania konsekwencji nałogu. Taka osoba może mieć duże problemy w codziennym funkcjonowaniu. Ubezwłasnowolnienie osoby chorej psychicznie związane jest z tym, że podejmowane przez nią decyzje mogą być lekkomyślne, irracjonalne. W przypadku osób starszych mających problemy z oceną sytuacji, nadmierną naiwnością, zbyt dużą ufnością co do osób obcych, ubezwłasnowolnienie wynika z konieczności przejęcia odpowiedzialności za osobę w podeszłym wieku.
Ubezwłasnowolnienie całkowite
Ubezwłasnowolnieniu całkowitemu podlega osoba, która ukończyła 13. rok życia i jednocześnie na skutek choroby psychicznej, niedorozwoju umysłowego lub innego rodzaju zaburzeń psychicznych, w szczególności alkoholizmu i narkomanii, nie jest wstanie samodzielnie kierować swoim postępowaniem.
Ubezwłasnowolnienie całkowite powoduje, że osoba traci zdolność do podejmowania samodzielnych decyzji, nie może więc zarządzać swoimi sprawami osobistymi i majątkowymi. Zastosowanie tego środka jest ostatecznością i dotyczy przede wszystkim osób, które ze względów zdrowotnych nie są w stanie samodzielnie funkcjonować w społeczeństwie. Przeprowadzenie procedury ubezwłasnowolnienia musi być zgodne z obowiązującymi przepisami prawa. Decyzja sądu powinna uwzględniać rzetelną ocenę stanu zdrowia osoby, wobec której rozważane jest ubezwłasnowolnienie.
Dla osoby ubezwłasnowolnionej całkowicie sąd ustanawia opiekuna prawnego, który w jej imieniu dokonuje wszelkich czynności prawnych.
Ubezwłasnowolnienie częściowe
Ubezwłasnowolnienie częściowe z kolei możliwe jest wtedy, gdy dana osoba ukończyła 18. rok życia i z powodu choroby psychicznej, niedorozwoju umysłowego lub innego rodzaju zaburzeń psychicznych, w szczególności alkoholizmu lub narkomanii, stan tej osoby nie uzasadnia ubezwłasnowolnienia całkowitego, ale potrzebna jest pomoc do prowadzenia jej spraw.
Ubezwłasnowolnienie częściowe sprawia, że osoba traci zdolność do zarządzania niektórymi sferami swojego życia. Ograniczenia dotyczą różnych sfer życiowych. Może być to na przykład sfera finansowa, medyczna, możliwość zawierania umów czy sprawy dotyczące mieszkania. Celem przeprowadzenia takiej procedury jest zapewnienie osobie wsparcia w kwestiach, z którymi może sobie nie poradzić bez udziału opiekuna.
Dla osoby ubezwłasnowolnionej sąd ustanawia kuratora, który sprawuje opiekę nad mieniem i sprawami życiowymi osoby częściowo ubezwłasnowolnionej, zabezpieczenie jej bieżących potrzeb oraz opieki lekarskiej doradztwo i pomoc w prowadzeniu spraw życiowych podopiecznego.
Wniosek o ubezwłasnowolnienie
Wniosek o ubezwłasnowolnienie może zostać złożony przez samego zainteresowanego, jego krewnego lub opiekuna prawnego. Taki dokument powinien zawierać odpowiednie dowody na to, że osoba, której dotyczy, jest niezdolna do samodzielnego zarządzania swoimi sprawami. Mogą to być dokumenty medyczne potwierdzające stan zdrowia osoby, która ma być ubezwłasnowolniona, zeznania świadków, potwierdzających zachowanie takiej osoby w codziennym życiu.
Wniosek o ubezwłasnowolnienie mogą złożyć członkowie rodziny to jest małżonek, dzieci, rodzice lub rodzeństwo. W niektórych przypadkach inne osoby bliskie np. długoletni przyjaciele czy faktyczni opiekunowie mogą zdecydować się na podjęcie takiego kroku.
Prokurator może również wystąpić z takim wnioskiem w sytuacji, gdy ubezwłasnowolnienie leży w interesie publicznym.
Przebieg rozprawy o ubezwłasnowolnienie
W trakcie postępowania sadowego, sąd analizuje różne aspekty związane ze zdolnością danej osoby do samodzielnego funkcjonowania. Najczęściej sąd powołuje biegłego lekarzy- psychiatrę w celu przeprowadzenia badania lekarskiego na fakt stwierdzenia czy są przesłanki zdrowotne do ubezwłasnowolnienia.
Po przeanalizowaniu dowodów sąd decyduje, czy zachodzi konieczność ubezwłasnowolnienia danej osoby. Można w ten sposób określić zakres i charakter ograniczeń. Osoba zainteresowana ma prawo wziąć udział w rozprawie i przedstawić swoje stanowisko.
