W sytuacjach, w których strona inicjująca postępowanie tj. powód lub wnioskodawca nie posiadają wiedzy na temat miejsca pobytu pozwanego lub uczestnika postępowania z pomocą przychodzi instytucja kuratora sadowego ustanowionego dla osoby nieznanej z miejsca pobytu.
Zgodnie z obowiązującymi przepisami przewodniczący ustanowi kuratora, jeżeli wnioskodawca uprawdopodobni, że miejsce pobytu strony nie jest znane. W sprawach o roszczenia alimentacyjne, jak również w sprawach o ustalenie pochodzenia dziecka i o związane z tym roszczenia, przewodniczący przed ustanowieniem kuratora przeprowadzi stosowne dochodzenie w celu ustalenia miejsca zamieszkania lub pobytu pozwanego.
Należy wskazać, że jako uzasadnienie wniosku o ustanowienie kuratora dla osoby nieznanej z miejsca pobytu wystarczające jest uprawdopodobnienie tego, że miejsce pobytu określonej osoby nie jest znane. Nie jest wymagane udowodnienie, a jedynie wskazanie z wysokim stopniem prawdopodobieństwa, iż miejsce pobytu określonej osoby nie jest znane. Jako potwierdzenie tej okoliczności może posłużyć:
- nieudana próba doręczenia korespondencji przez komornika,
- zaświadczenie z ewidencji ludności,
- przesłuchanie świadków lub stron,
- wyniki zapytania o to czy określona osoba nie pozostaje osadzona itp.
Przewodniczący uznając, iż wniosek jest należycie uzasadniony wydaje właściwe zarządzenie w którym ustanawia dla oby nieznanej z miejsca pobytu kuratora.
O ustanowieniu kuratora przewodniczący ogłosi publicznie w budynku sądowym i lokalu wójta (burmistrza, prezydenta miasta), w sprawach zaś większej wagi, gdy uzna to za potrzebne, także w prasie.
Kurator dla osoby nieznanej z miejsca pobytu jest tzw. kuratorem procesowym i posiada umocowanie do podejmowania wszelkich czynności w imieniu osoby dla której został ustanowiony związanych z określona sprawą.
Z chwilą doręczenia pisma kuratorowi doręczenie staje się skuteczne. Sąd może jednak uzależnić skuteczność doręczenia od upływu oznaczonego terminu od chwili wywieszenia obwieszczenia w budynku sądowym.
W wypadkach, w których ustanowienie kuratora nie jest wymagane, pismo doręcza się stronie, której miejsce pobytu nie jest znane, przez wywieszenie w budynku sądowym. Doręczenie takie staje się skuteczne z upływem miesiąca od dnia wywieszenia. Ustanowienie kuratora nie jest wymagane w sprawach, w których nie zachodzi potrzeba obrony interesów i praw osoby nieznanej z miejsca pobytu.
Gdy okaże się, że żądanie ustanowienia kuratora lub wywieszenia pisma nie było uzasadnione, sąd zarządzi doręczenie pisma w sposób właściwy, a w miarę potrzeby zniesie na wniosek strony zainteresowanej postępowanie przeprowadzone z udziałem kuratora lub po wywieszeniu pisma w budynku sądowym.
Koszty ustanowienia kuratora, co do zasady ponosi osoba nieobecna, jednakże Sąd może nałożyć na wnioskodawcę obowiązek poniesienia kosztów zaliczki tytułem ustanowienia kuratora, ewentualnie obciążyć w całości kosztami wnioskodawcę w niektórych sprawach i sytuacjach procesowych.
Wysokość wynagrodzenia kuratora ustanowionego dla strony w sprawie cywilnej, ustala się w kwocie nieprzekraczającej 40% stawek minimalnych za czynności adwokackie określonych w przepisach wykonawczych wydanych na podstawie art. 16 ust. 3 ustawy z dnia 26 maja 1982 r. - Prawo o adwokaturze, a w przypadku gdy kuratorem jest radca prawny - w kwocie nieprzekraczającej 40% stawek minimalnych za czynności radców prawnych określonych w przepisach wykonawczych wydanych na podstawie art. 225 ust. 3 ustawy z dnia 6 lipca 1982 r. o radcach prawnych, w obu przypadkach nie mniej niż 60 zł.
Stawki minimalne za czynności adwokackie lub radców prawnych wynoszą przy wartości przedmiotu sprawy:
1) do 500 zł - 90 zł;
2) powyżej 500 zł do 1500 zł - 270 zł;
3) powyżej 1500 zł do 5000 zł - 900 zł;
4) powyżej 5000 zł do 10 000 zł - 1800 zł;
5) powyżej 10 000 zł do 50 000 zł - 3600 zł;
6) powyżej 50 000 zł do 200 000 zł - 5400 zł;
7) powyżej 200 000 zł do 2 000 000 zł - 10 800 zł;
8) powyżej 2 000 000 zł do 5 000 000 zł - 15 000 zł;
9) powyżej 5 000 000 zł - 25 000 zł.
- 3. [Stawki minimalne w sprawach, w których wydawany jest nakaz zapłaty]
1. W sprawach rozpoznawanych w postępowaniu upominawczym, elektronicznym postępowaniu upominawczym, postępowaniu nakazowym oraz europejskim postępowaniu nakazowym stawki minimalne wynoszą przy wartości przedmiotu sprawy:
1) do 500 zł - 60 zł;
2) powyżej 500 zł do 1500 zł - 180 zł;
3) powyżej 1500 zł do 5000 zł - 600 zł;
4) powyżej 5000 zł do 10 000 zł - 1200 zł;
5) powyżej 10 000 zł do 50 000 zł - 2400 zł;
6) powyżej 50 000 zł do 200 000 zł - 3600 zł;
7) powyżej 200 000 zł - 7200 zł.
2. W przypadku skutecznego wniesienia sprzeciwu lub zarzutów opłatę ustala się na zasadach ogólnych.
Rozporządzenie określa również inne opłaty stałe w zależności od kategorii spraw.
Przykładowo kurator może być wyznaczony w następujących sprawach:
- o zapłatę, w tym alimenty,
- o rozwód,
- o władzę rodzicielską nad małoletnim dzieckiem stron,
- w postępowaniu egzekucyjnym,
- o stwierdzenie nabycia spadku,
- o dział spadku,
- zniesienie współwłasności itp.
