MOŻLIWOŚĆ DOCHODZENIA ALIMENTÓW NA MAŁŻONKA – MOMENT WYGAŚNIĘCIA ZOBOWIĄZANIA
Małżonek rozwiedziony, który w wyroku rozwodowym nie został uznany za wyłącznie winnego rozkładu pożycia i który znajduje się w niedostatku, może żądać od byłego małżonka dostarczania środków utrzymania w zakresie odpowiadającym usprawiedliwionym potrzebom uprawnionego oraz możliwościom zarobkowym i majątkowym zobowiązanego.
Najczęściej taka sytuacja ma miejsce gdy jeden z małżonków pracuje, a drugi jest albo chory albo ma nieznaczne dochody.
Obowiązek ten wygasa w dwóch przypadkach – zawsze w chwili zawarcia przez tego małżonka nowego małżeństwa.
Obowiązek alimentacyjny wygasa także z powodu upływu czasu. Gdy zobowiązanym jest małżonek rozwiedziony, który nie został uznany za winnego rozkładu pożycia, obowiązek ten wygasa z upływem pięciu lat od orzeczenia rozwodu, chyba że ze względu na wyjątkowe okoliczności sąd, na żądanie uprawnionego, przedłuży wymieniony termin pięcioletni. Pamiętać należy, że ta przyczyna ustania obowiązku alimentacyjnego dotyczy tylko takich zobowiązanych, którzy nie są winni rozkładu pożycia, a zatem rozwód nie został orzeczony z ich wyłącznej winy ani z winy obu stron.
Innym powodem, który uzasadnia wygaśnięcie obowiązku alimentacyjnego jest tzw. zmiana stosunków. Do obowiązku dostarczenia środków utrzymania po rozwodzie mają odpowiednie zastosowanie przepisy o obowiązku alimentacyjnym między krewnymi, a między innymi art. 138 KRO. W myśl tego przepisu w razie zmiany stosunków można żądać zmiany orzeczenia dotyczącego obowiązku alimentacyjnego. Chodzi tu o te „stosunki”, które zgodnie z art. 60 § 1 KRO stanowiły podstawę zasądzenia alimentów na rzecz byłego małżonka. Jak podkreślił Sąd Najwyższy w uchwale pełnego składu Izby Cywilnej i Administracyjnej z dnia 16 grudnia 1987 r. III CZP 91/86 (OSNCP 1988 z. 4, poz. 42) dla stwierdzenia czy nastąpiła zmiana stosunków w rozumieniu art. 138 KRO należy brać pod uwagę czy istniejące warunki i okoliczności mają charakter trwały, dotyczą okoliczności zasadniczych i wyczerpują te przesłanki, które w istotny sposób wpływają na istnienie i zakres obowiązku alimentacyjnego. Zmiana orzeczenia dopuszczalna jest tylko w razie zmiany stosunków zaistniałej po jego wydaniu, a jej ustalenie następuje przez porównanie stosunków obecnych z warunkami i okolicznościami poprzednio istniejącymi.
Żądanie ustalenia, że ustał obowiązek alimentacyjny unormowany w wyroku rozwodowym, mogłaby uzasadniać jedynie zmiana stosunków polegająca na ustaniu stanu niedostatku po stronie uprawnionej lub ustaniu możliwości wywiązania się z tego obowiązku po stronie zobowiązanego.