Niewątpliwie jednym z podstawowych obowiązków rodziców jest łożenie na utrzymanie i wychowanie swoich dzieci. Obowiązek ten nie jest ograniczony do zaspokajania potrzeb małoletnich dzieci. Oboje rodzice mają obowiązek zaspokajania usprawiedliwionych potrzeb swoich dzieci, niezależnie od ich wieku. Podstawową przesłanką jest ustalenie, że dziecko nie jest w stanie się jeszcze samodzielnie utrzymać. Okoliczność ta w odniesieniu do małoletnich dzieci, w większości przypadków, nie jest wątpliwa. Natomiast więcej problemów mogą stanowić przesłanki do realizowania obowiązku alimentacyjnego względem pełnoletniego dziecka. Wówczas obowiązek alimentacyjny może zostać uchylony jeśli:
- dziecko jest w stanie się samo utrzymać
- uprawniony posiada majątek, który przynosi dochody pozwalające mu na utrzymanie się
- realizowanie obowiązku alimentacyjnego łączy się dla rodzica z nadmiernym uszczerbkiem – trudna sytuacja finansowa rodzica uniemożliwia mu łożenie na rzecz dziecka alimentów
- dziecko nie dokłada starań, żeby wreszcie zacząć samodzielnie się utrzymywać
- żądanie alimentów jest niezgodne z zasadami współżycia społecznego
To, że w sytuacjach opisanych powyżej, obowiązek alimentacyjny może być uchylony, wcale nie oznacza automatyzmu w tym zakresie. Każda sprawa jest zupełnie inna i wymaga indywidualnego podejścia. Postępowanie sądowe, w zależności od podstawy prawnej, zmierza do ustalenia przesłanek do uchylenia obowiązku alimentacyjnego lub stwierdzenia, że obowiązek ten ustał oraz daty jego ustania. Sprawa toczy się w postępowaniu procesowym, a jej zainicjowanie wymaga złożenia pozwu. Sądem właściwym do rozpoznania sprawy jest sąd miejsca zamieszkania pozwanego. Pozew kierowany powinien być do wydziału rodzinnego sądu rejonowego. Wniesienie pozwu podlega opłacie, bowiem tylko osoba uprawniona do alimentów korzysta ze zwolnienia z kosztów sądowych w przypadku dochodzenia roszczeń alimentacyjnych. Opłata od pozwu jest opłatą stosunkową, w związku z czym rodzic najpierw powinien ustalić wartość przedmiotu sporu. W tym przypadku będzie to suma świadczeń alimentacyjnych za cały rok. W takim postępowaniu rodzic może także wnieść o obniżenie obowiązku alimentacyjnego, na wypadek gdyby sąd nie stwierdził przesłanek do uchylenia w całości obowiązku alimentacyjnego. Z drugiej strony dziecko może złożyć pozew wzajemny o podwyższenie alimentów. Sąd rozpozna wtedy wszystkie zgłoszone żądania w jednym postępowaniu. Warto także złożyć wniosek o udzielenie zabezpieczenia na czas trwania postępowania poprzez obniżenie kwoty zasądzonych alimentów, zawieszenie postępowania egzekucyjnego zmierzającego do wyegzekwowania świadczeń itd. Szczególnie w sprawach, gdzie istnieje spore prawdopodobieństwo uchylenia tego obowiązku.