W pierwszej kolejności wskazać należy, że od 1 stycznia 2019 r. nieodpłatna pomoc prawna oraz nieodpłatne poradnictwo obywatelskie przysługuje każdej osobie, która złoży pisemne oświadczenie o braku możliwości poniesienia kosztów odpłatnej pomocy prawnej.
Korzystając z pomocy prawnej w ramach nieodpłatnej pomocy prawnej osoba uprawniona powinna wiedzieć, jakie uprawnienia jej przysługują, ale co równie istotne powinna wiedzieć, jak prawidłowo przygotować się do wizyty w Punkcie Nieodpłatnej Pomocy Prawnej.
Zanim przejdziemy do omówienia kwestii związanej z prawidłowym przygotowaniem się do skorzystania z pomocy w Punkcie Nieodpłatnej Pomocy Prawnej, warto przypomnieć jaki zakres obejmuje nieodpłatna pomoc prawna oraz nieodpłatne poradnictwo obywatelskie.
Nieodpłatne pomoc prawna obejmuje:
- poinformowanie osoby fizycznej, zwanej dalej „osobą uprawnioną” o obowiązującym stanie prawnym oraz przysługujących jej uprawnieniach lub spoczywających na niej obowiązkach, w tym w związku z toczącym się postępowaniem przygotowawczym, administracyjnym, sądowym lub sądowoadministracyjnym lub
- wskazanie osobie uprawnionej sposobu rozwiązania jej problemu prawnego lub
- sporządzenie projektu pisma w sprawach, o których mowa w pkt 1 i 2, z wyłączeniem pism procesowych w toczącym się postępowaniu przygotowawczym lub sądowym i pism w toczącym się postępowaniu sądowo administracyjnym lub
- nieodpłatną mediację lub
- sporządzenie projektu pisma o zwolnienie od kosztów sądowych lub ustanowienie pełnomocnika z urzędu w postępowaniu sądowym lub ustanowienie adwokata, radcy prawnego, doradcy podatkowego lub rzecznika patentowego w postępowaniu sądowoadministracyjnym oraz poinformowanie o kosztach postępowania i ryzyku finansowym związanym ze skierowaniem sprawy na drogę sądową.
Nieodpłatna pomoc prawna nie obejmuje spraw związanych z prowadzeniem działalności gospodarczej, z wyjątkiem przygotowania do rozpoczęcia tej działalności.
Nieodpłatne poradnictwo obywatelskie obejmuje działania dostosowane do indywidualnej sytuacji osoby uprawnionej, zmierzające do podniesienia świadomości tej osoby o przysługujących jej uprawnieniach lub spoczywających na niej obowiązkach oraz wsparcia w samodzielnym rozwiązywaniu problemu, w tym, w razie potrzeby, sporządzenie wspólnie z osobą uprawnioną planu działania i pomoc w jego realizacji. Nieodpłatne poradnictwo obywatelskie obejmuje w szczególności porady dla osób zadłużonych i porady z zakresu spraw mieszkaniowych oraz zabezpieczenia społecznego.
Zanim osoba uprawniona zdecyduje się skorzystać z pomocy prawnej.
Wskazać należy, że udzielanie nieodpłatnej pomocy prawnej lub świadczenie nieodpłatnego poradnictwa obywatelskiego odbywa się według kolejności zgłoszeń, po umówieniu terminu wizyty. Zgłoszeń dokonuje się telefonicznie pod numerami telefonów, które zamieszczone są chociażby na stronie internetowej starostwa, jak również, gdy możliwość taka została przewidziana za pośrednictwem środków komunikacji elektronicznej.
Z ważnych powodów dopuszcza się ustalenie innej kolejności udzielania nieodpłatnej pomocy prawnej lub świadczenie nieodpłatnego poradnictwa obywatelskiego. W sytuacji, gdy kobieta jest w ciąży udzielanie nieodpłatnej pomocy prawnej lub świadczenie nieodpłatnego poradnictwa obywatelskiego odbywa się poza kolejnością. Ponadto osobom ze znaczną niepełnosprawnością ruchową, które nie mogą stawić się w punkcie osobiście oraz osobom doświadczającym trudności w komunikowaniu się, o których mowa w ustawie z dnia 19 sierpnia 2011 r. o języku migowym i innych środkach komunikowania się (Dz.U. z 2017 r. poz. 1824) udzielanie nieodpłatnej pomocy prawnej lub świadczenie nieodpłatnego poradnictwa obywatelskiego, może odbywać się poza punktem albo za pośrednictwem środków porozumiewania się na odległość, tj. w miejscu zamieszkania lub przez telefon – po umówieniu terminu wizyty pod wskazanym numerem telefonu wskazując preferowany sposób udzielenia nieodpłatnej pomocy prawnej.
Gdy osoba uprawniona ma ustaloną wizytę w dalszej kolejności powinna wiedzieć, jak należy się do niej prawidłowo przygotować.
Na wstępie osoba uprawniona musi wiedzieć z jakim problemem się zgłasza i jakiej pomocy oczekuje.
Ważne jest, aby osoba uprawniona dysponowała wszelką dokumentacją związaną ze sprawą. Niewątpliwie jest to niezbędne w celu ustalenia przez osobę udzielającą porady niezbędnych informacji w sprawie. Pomoc prawna ma na celu wyjaśnienie sytuacji prawnej osoby zgłaszającej się, jak również wskazania dalszych działań, które osoba uprawniona powinna podjąć. Dlatego też istotne jest, aby osoba uprawniona w przypadku, gdy coś jest dla niej niezrozumiałe zadawała pytania, tak aby po uzyskaniu pomocy prawnej wiedziała jaka jest jej sytuacja oraz jakie dalsze kroki powinna podjąć.
Należy pamiętać, że osoba udzielająca pomocy musi przeanalizować sprawę, w tym łącznie z przedstawionymi dokumentami, a gdy zachodzi taka konieczność przygotować stosowne pismo. Wszystko to wymaga czasu, dlatego też istotne jest, aby nie odkładać swojej sprawy na ostatnią chwilę, a zgłosić się do Punktu Nieodpłatnej Pomocy Prawnej z odpowiednim wyprzedzeniem.
Osoba uprawniona korzystając z pomocy prawnej w Punkcie Nieodpłatnej Pomocy Prawnej musi zdawać sobie sprawę z tego, że osoba udzielająca pomocy, o ile zachodzi taka konieczność jest obowiązana pomóc w sporządzeniu projektu pisma, natomiast nie może takiego pisma podpisać ani wysłać. Osoba udzielająca pomocy w żadnym stopniu nie zastępuje osoby uprawnionej w czynnościach.
Na zakończenie warto dodać, że osoba udzielająca pomocy prawnej nigdy nie podejmie decyzji za osobę uprawnioną. Celem świadczenia pomocy prawnej jest wszechstronne przedstawienie sytuacji prawnej w jakiej znajduje się osoba uprawniona, w tym wskazanie ewentualnie skutków prawnych podejmowanych działań, zaś podjęcie decyzji w sprawie należy wyłącznie do osoby zgłaszającej się o pomoc.