Rynek pracy w Polsce funkcjonuje w oparciu o różnorodne formy zatrudnienia, które są regulowane przez przepisy prawne. Dwa powszechne typy umów to umowa o pracę oraz umowa zlecenie. Pomimo że oba rodzaje umów wydają się na pierwszy rzut oka spełniać podobną funkcję – umożliwiają wykonywanie pracy za wynagrodzeniem – istnieje między nimi szereg istotnych różnic, zarówno w aspekcie praw, jak i obowiązków stron. Niniejszy artykuł ma na celu wyjaśnienie tych różnic i przedstawienie ich konsekwencji dla pracowników i zleceniobiorców.
Podstawy prawne i charakter prawny umów Umowa o pracę regulowana jest przede wszystkim przez Kodeks pracy, który szczegółowo określa prawa i obowiązki pracodawców oraz pracowników. Jest to umowa o charakterze cywilnoprawnym, lecz silnie unormowana przepisami prawa pracy, co oznacza, że strony nie mają dużej swobody w kształtowaniu stosunku pracy.
Z kolei umowa zlecenie podlega regulacjom Kodeksu cywilnego i jest umową cywilnoprawną. Pozwala na większą elastyczność w ustalaniu warunków współpracy, a przepisy prawa pracy stosuje się do niej tylko w wyjątkowych przypadkach.
Zakres obowiązków i charakter wykonywanej pracy W przypadku umowy o pracę pracownik jest zobowiązany do wykonywania pracy o określonym charakterze, czasie i miejscu pracy pod kierownictwem pracodawcy. Stosunek pracy jest więc ściśle określony i podlega kontroli pracodawcy.
Natomiast przy umowie zlecenie zleceniobiorca zobowiązuje się do wykonania określonego działania lub do osiągnięcia określonego rezultatu, ale sposób wykonania tej pracy jest w dużym stopniu pozostawiony jego dyskrecji. Zleceniobiorca ma zazwyczaj większą swobodę w zakresie organizacji swojej pracy.
Wynagrodzenie i świadczenia socjalne. W umowie o pracę wynagrodzenie jest zazwyczaj ustalane jako stała miesięczna kwota, od której odprowadzane są składki na ubezpieczenia społeczne i zdrowotne, a także podatek dochodowy. Pracownikowi przysługują również dodatkowe świadczenia takie jak urlop wypoczynkowy, płatne zwolnienia, świadczenia związane z rodzicielstwem czy prawo do emerytury.
Przy umowie zlecenie wynagrodzenie jest zwykle uzależnione od wyniku pracy i nie zawsze podlega składkom ubezpieczeniowym w takim samym stopniu co przy umowie o pracę. Zleceniobiorcy często nie korzystają z takich świadczeń jak płatny urlop czy ochrona związana z macierzyństwem.
Stosunek do przepisów BHP i czas pracy Pracodawca ma obowiązek zapewnienia pracownikom warunków pracy zgodnych z przepisami BHP. Pracownicy objęci są również regulacjami dotyczącymi czasu pracy, w tym limitami godzin pracy, prawem do przerw oraz do okresowego wypoczynku.
W przypadku umowy zlecenie zleceniobiorca sam odpowiada za przestrzeganie zasad BHP, a regulacje dotyczące czasu pracy mogą go nie obejmować, co daje mu więcej swobody, ale też większą odpowiedzialność.
