Benjamin Franklin napisał, że „na tym świecie pewne są tylko śmierć i podatki”. W związku z tym pierwszym, prawdopodobnie każdy z nas prędzej czy później będzie miał do czynienia z prawem spadkowym. To właśnie prawo spadkowe jest dziedziną regulującą zasady przechodzenia praw i obowiązków majątkowych po śmierci osoby fizycznej, zwanej spadkodawcą, na spadkobierców. Warto zatem poznać istotne zagadnienia związane z dziedziczeniem w systemie prawa polskiego.
Czym jest spadek i co wchodzi w skład masy spadkowej?
Z chwilą śmierci spadkodawcy dochodzi do otwarcia spadku, a spadkobiercy nabywają spadek nawet wtedy, kiedy nie wiedzą o śmierci spadkodawcy. Masę spadkową tworzy ogół praw i obowiązków majątkowych o charakterze cywilnoprawnym zmarłego spadkodawcy, które z chwilą jego śmierci, w drodze dziedziczenia, przechodzą na spadkobierców. Tytułem przykładu można wskazać, że do praw majątkowych wchodzących w skład masy spadkowej zalicza się prawo własności nieruchomości i rzeczy ruchomych, wierzytelności wynikające z umów czy też autorskie prawa majątkowe. Do obowiązków majątkowych wchodzących w skład masy spadkowej zalicza się zaś m.in. długi wynikające z umów, a więc również niespłacone pożyczki, kredyty czy inne zobowiązania. Do długów spadkowych należą także m.in. koszty pogrzebu spadkodawcy w takim zakresie, w jakim pogrzeb ten odpowiada zwyczajom przyjętym w danym środowisku, koszty postępowania spadkowego, obowiązek zaspokojenia roszczeń o zachowek oraz obowiązek wykonania zapisów zwykłych i poleceń.
Co nie wchodzi w skład masy spadkowej?
Nie należą natomiast do spadku prawa i obowiązki zmarłego ściśle związane z jego osobą, jak również prawa, które z chwilą jego śmierci przechodzą na oznaczone osoby niezależnie od tego, czy są one spadkobiercami. Przykładowo, jako prawo ściśle związane z osobą zmarłego można wskazać służebność osobistą mieszkania. Można się jednak umówić, że po śmierci uprawnionego służebność mieszkania przysługiwać będzie jego dzieciom, rodzicom i małżonkowi. Jako prawo, które z chwilą śmierci spadkodawcy przechodzi na oznaczone osoby niezależnie od tego, czy są one spadkobiercami można wskazać sumę ubezpieczenia, jeżeli ubezpieczający wskazał jedną lub więcej osób uprawnionych do jej otrzymania w razie śmierci osoby ubezpieczonej. Przepisy prawa bankowego przewidują natomiast instytucję dyspozycji wkładem na wypadek śmierci, zwaną także zapisem bankowym. Polega ona na tym, że posiadacz rachunku oszczędnościowego, rachunku oszczędnościowo-rozliczeniowego lub rachunku terminowej lokaty oszczędnościowej może polecić pisemnie bankowi dokonanie - po swojej śmierci - wypłaty z rachunku wskazanym przez siebie osobom: małżonkowi, wstępnym, zstępnym lub rodzeństwu określonej kwoty pieniężnej. Prawo określa ograniczenia kwotowe takich wypłat.