W chwili gdy małżonkowie lub jeden z małżonków decyduje się na rozwód, muszą odpowiedzieć podstawowe pytanie: Czy rozkład pożycia między małżonkami ma charakter zupełny i czy małżeństwa nie da się już uratować.
Zupełny rozkład pożycia małżeńskiego występuje, gdy pomierzy małżonkami ustaną wszelkie więzi fizyczne, duchowe i gospodarcze. Ustanie więzi uczuciowej następuje, gdy nie istnieje uczucie miłości między małżonkami związane z przejawami czułości bądź innego sposobu manifestowania miłości. Zgodnie z utrwalonym orzecznictwem nawet sporadyczne stosunki fizyczne między małżonkami świadczą o dalszym istnieniu więzi między nimi, co uniemożliwia orzeczenie rozwodu. Mniej rygorystycznie oceniane jest istnienie więzi gospodarczej bądź jej braku. Rozkład pożycia małżeńskiego może być uznany za zupełny pomimo występowania niektórych elementów więzi gospodarczej, przy ustaniu pozostałych więzi, jeżeli dalsze ich utrzymywanie jest uzasadnione szczególnymi okolicznościami, np. dalsze zamieszkiwanie we wspólnym mieszkaniu.
Jeśli osoba wnosząca pozew o rozwód jest pewna zupełnego rozpadu pożycia małżeńskiego ma do wyboru:
- żądanie rozwodu z orzeczeniem o winie drugiego małżonka
- zgodne żądanie obojga małżonków zaniechania orzekania o winie.
W pierwszym przypadku należy dowieść, że trwały i zupełny rozkład pożycia małżeńskiego nastąpił z winy drugiego małżonka Jeżeli żądamy orzeczenia o winie, to musimy to wykazać odpowiednimi dowodami.
W drugim przypadku, na zgodne żądanie małżonków, sąd zaniecha orzekania o winie. W tym wypadku następują skutki takie, jak gdyby żaden z małżonków nie ponosił winy.
Decydując się na dowodzenie w sądzie winy drugiego małżonka, trzeba mieć na uwadze zarówno korzyści jak i negatywne skutki takiego żądania.
Do korzyści można zaliczyć możliwość zawnioskowania o orzeczenie winy
- przyznanie alimentów na rzecz byłej żony lub byłego męża w sytuacji, gdy rozwód pociąga za sobą istotne pogorszenie sytuacji materialnej, nawet jeśli niewinny małżonek nie znalazł się w niedostatku.
- ochrona małżonka niewinnego przed roszczeniem alimentacyjnym drugiego małżonka, gdy ten pozostaje w niedostatku.
Natomiast do niedogodności postępowania z orzeczeniem o winie należą:
- bardziej wymagający proces, zarówno pod względem prawnym, jak i emocjonalnym
- bardzo skrupulatne postępowanie dowodowe
- konieczna obecność w czasie wielu rozprawach
- ciągłe napięcie między stronami procesu
- poruszanie w sądzie intymnych spraw małżonków
- znaczące przedłużenie procesu, co łączy się z większym nakładem finansowym.
W związku z powyższym należy się zastanowić czy warto przedłużać postępowanie rozwodowe w celu osiągnięcia orzeczenia winy. Trzeba mieć także na uwadze, iż w przypadku orzekania winy, sąd może orzec obopólną winę małżonków.
Alternatywnym rozwiązaniem do rozwodu z orzeczeniem winy jest dążenie polubownego rozwiązania małżeństwa, jest to w szczególności ważne gdy małżonkowie mają wspólne dzieci, gdy z trzeba mieć na uwadze dalsze relacje związane z wychowaniem dzieci.
Rozwód musi zostać orzeczony przez Sąd Okręgowy, gdzie podczas rozprawy sąd winien określić także władze rodzicielska oraz zasady sprawowania opieki oraz alimenty na dzieci. Podczas sprawy rozwodowej na wniosek małżonków, może zostać podzielony majątek wspólny. Podział majątku można przeprowadzić także po rozwodzie , np. zawierając stosowną umowę u notariusza.
Sprawy dotyczące dzieci małżonkowie mogą przed rozwodem ustalić w drodze mediacji. W przypadku zawarcia ugody przed rozwodem sąd ją zweryfikuje pod względem zgodności z prawem oraz z zasadami współżycia społecznego. Jeśli ugoda będzie poprawna, np.. alimenty nie będą zaniżone w stosunku do dochodów rodzica, sąd wówczas nie będzie ingerował w ustalenia małżonków. Wobec czego postępowanie rozwodowe będzie szybsze i mniej stresujące dla stron.