Postępowanie w sprawie o rozwód może zakończyć się rozwiązaniem małżeństwa przez rozwód z orzekaniem o winie lub bez orzekania o winie małżonków. W sytuacji gdy małżonkowie w toku postępowania rozwodowego nie są zgodni co do rozwiązania ich małżeństwa przez rozwód, wówczas sąd ma obowiązek ustalić, który z małżonków ponosi winę w rozkładzie pożycia małżeńskiego.
Proces rozwodowy może zakończyć się: rozwiązaniem małżeństwa przez rozwód bez orzekania o winie, ustaleniem winy jednego małżonka (żony lub męża) bądź ustalenie winy obojga małżonków. Należy wskazać, że wina w rozkładzie pożycia jest ustalana zawsze na żądanie stron procesu, wtedy gdy zachowanie małżonka lub małżonków stanowi naruszenie obowiązków małżeńskich i przyczyniło się to rozpadu pożycia małżeńskiego lub ten rozpad pogłębiło.
Sąd w toku postępowania rozwodowego ustalając zawinienie w rozkładzie małżeństwa nie ocenia, który z małżonków jest bardziej lub mniej winny. Przyjmuje się w orzecznictwie sądowym, że Kodeks rodzinny i opiekuńczy nie odróżnia winy „większej” od winy „mniejszej”. Małżonek, który zawinił jedną z wielu przyczyn rozkładu, powinien zostać uznany za współwinnego, choćby nawet wina drugiego małżonka w spowodowaniu innych przyczyn rozkładu była cięższa (wyrok Sądu Najwyższego – Izba Cywilna z dnia 10 listopada 1999 roku, I CKN 233/98).
W prezentowanej analizie wskazać należy, że ustalenie winy może mieć wpływ na możliwość dochodzenia alimentów przez małżonka niewinnego od małżonka winnego za rozkład pożycia małżeńskiego. Bardzo często osoby rozwodzące się uważają, że orzeczenie rozwodu z winy małżonka ma wpływ na przyszłe postępowanie o podział majątku wspólnego. Tak się jednak nie dzieje. Co więcej, ustalenie winy nie ma wpływu na pozostałe ustalenia wyroku rozwodowego, np. dotyczące kwestii związanych z małoletnimi dziećmi stron. W tym miejscu wskazać należy, że ustalenie winy w rozwodzie nie ma bezpośredniego przełożenia na podział majątku i ustalenie nierównych udziałów w majątku wspólnym. Sąd w toku postępowania o podział majątku może ustalić nierówne udziały tylko z tzw. ważnych powodów, przy czym jest to każdorazowo oceniane przez Sąd w przypadku pojawienia się takiego wniosku. Z samego faktu ustalenia winy jednego z małżonków nie można jeszcze wywodzić ustalenia nierównych udziałów w ramach sprawy o podział majątku.
W związku z powyższym ustalenie winy jednego z małżonków ma w zasadzie wpływ wyłącznie na ewentualną alimentację małżonka niewinnego, ponieważ Sąd rozstrzyga to na żądanie strony procesu rozwodowego – małżonka niewinnego. Co istotne alimentów między małżonkami można dochodzić w procesie o rozwód, a także w późniejszym procesie o alimenty (alimenty po rozwodzie z ustaleniem wyłącznej winy jednej ze stron). Zgodnie z kodeksem rodzinnym i opiekuńczym, jeżeli jeden z małżonków został uznany za wyłącznie winnego rozkładu pożycia, a rozwód pociąga za sobą istotne pogorszenie sytuacji materialnej małżonka niewinnego, sąd na żądanie małżonka niewinnego może orzec, że małżonek winny będzie zobowiązany do zaspokajania usprawiedliwionych potrzeb małżonka niewinnego, chociażby ten nie znajdował się w niedostatku.
Mając na uwadze powyższe rozważania dla stanowiska procesowego związanego z ustaleniem bądź nie winy w toku procesu rozwodowego, należy zawsze rozważyć po co i w jakim celu miałaby być ustalana wina w rozwodzie. Należy bowiem pamiętać, że rozwodzący się małżonkowie bardzo często są rodzicami, a ich relacje osobiste nie powinny wpływać na ich stosunki rodzicielskie i wychowawcze dotyczące dzieci. Dlatego też tak ważna decyzja jak złożenie pozwu rozwodowego (z orzekaniem o winie lub bez) powinna uwzględniać wszystkie uwarunkowania związane z rozpadem nie tylko małżeństwa, ale przede wszystkim całej rodziny.