Zasiedzenie to nic innego, jak sposób nabycia własności poprzez upływ określonego przepisami prawa czasu. Zasiedzenie wyklucza wszelkie rozbieżności między faktycznym wykonywaniem uprawnień właścicielskich, a stanem własności. Instytucja ta z uwagi na swoją specyfikę w zasadzie szkodzi poniekąd interesowi dotychczasowego właściciela. Natomiast powyższe ma miejsce dlatego, iż właściciel zaniedbywał swoje uprawnienia właścicielskie oraz pozwalał na to, że ktoś inny posiadał jego prawo przez długi czas.
Poprzez zasiedzenie nabywa się prawo własności, tak więc przedmiotem zasiedzenia są rzeczy (ruchome i nieruchome) oraz służebności gruntowe. Zgodnie z art. 292 Kodeksu cywilnego służebność gruntowa może być nabyta przez zasiedzenie tylko w wypadku, gdy polega na korzystaniu z trwałego i widocznego urządzenia. Przepisy o nabyciu własności nieruchomości przez zasiedzenie stosuje się odpowiednio.
Instytucja zasiedzenia przewiduje określone prawem przesłanki. Są to: posiadanie samoistne, ciągłość posiadania oraz upływ okresu czasu. Zgodnie z art. 336 Kodeksu cywilnego posiadaczem samoistnym jest ten, kto rzeczą faktycznie włada jak właściciel.
Tym samym nie dojdzie do zasiedzenia w przypadku posiadania zależnego. Z uwagi na powyższe, ktoś kto posiada rzecz jak użytkownik, najemca, dzierżawca itp. – nie może zasiedzieć nieruchomości bądź rzeczy ruchomej. Ustawodawca wprowadza jednak domniemanie, że ten, kto rzeczą faktycznie włada, jest posiadaczem samoistnym (art. 339 Kodeksu cywilnego).
Kolejną z przesłanek jest ciągłość posiadania. Jednak Kodeks cywilny przewiduje domniemanie ciągłości posiadania. W przypadku, gdy toczy się postępowanie sądowe, należy udowodnić przede wszystkim nabycie posiadania w określonym odległym czasie oraz jego obecne trwanie.
Posiadanie musi być w dobrej lub złej wierze. Jeśli osoba posiada nieruchomość, a nie jest jej właścicielem, to nabywa jej własność, jeśli posiada ją nieprzerwanie od 20 lat jako posiadacz samoistny w dobrej wierze. Natomiast z upływem lat 30 nabywa jej własność, choćby uzyskał posiadanie w złej wierze. Zgodnie z przepisami Kodeksu cywilnego, w dobrej wierze jest ten, kto jest w błędnym i usprawiedliwionym okolicznościami przekonaniu, że ma prawo własności danej nieruchomości.
Natomiast w złej wierze jest ten, kto ma świadomość, że nie jest właścicielem nieruchomości lub nie dołożył należytej staranności, żeby się dowiedzieć, kto tak naprawdę nim jest. Zatem w złej wierze jest posiadacz, który wie, że nie jest właścicielem nieruchomości.
Powyżej wskazane przesłanki dotyczą zasiedzenia nieruchomości. Natomiast w przypadku zasiedzenia ruchomości sytuacja wygląda odmiennie.
Przesłankami zasiedzenia rzeczy ruchomej również są: posiadanie samoistne, ciągłość posiadania oraz upływ okresu czasu. Dwie pierwsze przesłanki są takie same jak przy nieruchomościach. Jednak trzecia przesłanka już się różni. Zgodnie z art. 174 § 2 Kodeksu cywilnego posiadacz rzeczy ruchomej, który nie jest jej właścicielem nabywa własność, jeśli posiada rzecz nieprzerwanie od 3 lat, jako posiadacz samoistny, chyba że posiada w złej wierze. Tym samym rzeczy ruchomych nie można zasiedzieć w złej wierze, a dobra wiara jest wymagana przez cały okres posiadania.
Skutkiem zasiedzenia jest to, iż z chwilą upływu terminu zasiedzenia nabywa się własność posiadanej rzeczy z mocy prawa. Natomiast bieg zasiedzenia zasadniczo rozpoczyna się od dnia objęcia rzeczy w posiadanie przez posiadacza samoistnego, który nie jest jej właścicielem.
Stan posiadania samoistnego, który trwa nieprzerwanie prowadzi do nabycia własności rzeczy na skutek zasiedzenia z chwilą upływu terminu końcowego, czyli z upływem dnia, który swoją datą odpowiada początkowej dacie rozpoczęcia biegu zasiedzenia (art. 112 Kodeksu cywilnego).
Istotna jest również regulacja art. 173 Kodeksu cywilnego. Przepis ten stanowi, że jeżeli właściciel nieruchomości, przeciwko któremu biegnie zasiedzenie jest małoletni, to zasiedzenie nie może skończyć się wcześniej niż z upływem dwóch lat od uzyskania pełnoletności przez właściciela.
Zgodnie z art. 609 i art. 610 Kodeksu postępowania cywilnego, aby stwierdzić zasiedzenie należy przeprowadzić postępowanie nieprocesowe o stwierdzenie zasiedzenia. W postępowaniu tym Sąd ustala, czy zostały spełnione przesłanki zasiedzenia. Jeśli zostały spełnione, wydaje postanowienie stwierdzające nabycie własności poprzez zasiedzenie.
