Obowiązek meldunkowy dla większości Polaków kojarzy się z reliktem poprzedniej epoki, narzędziem inwigilacji represyjnego systemu władzy. Jest traktowany jak zbędny biurokratyzm i oczekuje się jego usunięcia. Jednak faktem jest, że nadal każdy, kto mieszka w Polsce, powinien pamiętać o tym, że ma obowiązek meldunkowy. Dotyczy on obywateli polskich oraz cudzoziemców, przy czym jedynie cudzoziemcy mogą zostać ukarani za niedopełnienie obowiązku meldunkowego.
Obowiązek meldunkowy wynika wprost z przepisów ustawy o ewidencji ludności z dnia 24 września 2010 r., tj. z dnia 23 lutego 2021 r. (Dz.U. z 2021 r. poz. 510). Obywatel polski przebywający na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej jest obowiązany wykonywać obowiązek meldunkowy określony w ustawie poprzez:
- zameldowanie się w miejscu pobytu stałego lub czasowego;
- wymeldowanie się z miejsca pobytu stałego lub czasowego;
- zgłoszenie wyjazdu poza granice Rzeczypospolitej Polskiej oraz powrotu z wyjazdu poza granice Rzeczypospolitej Polskiej.
Obowiązek meldunkowy należy spełnić najpóźniej w 30 dniu, licząc od dnia przybycia do wybranego miejsca.
Jak wyżej wskazałem niedopełnienie obowiązku meldunkowego nie wiąże się dla Ciebie z żadną sankcją karną. Wyłącznie cudzoziemcy mogą zostać ukarani karą grzywny. Brak kary sprawia, że przepisy meldunkowe są lekceważone, jako zbędny biurokratyzm urzędniczy. Jednak z pozoru nieistotna i zbędna instytucja meldunku nabiera znaczenia, jeśli jesteś aktywnym uczestnikiem życia społecznego i gospodarczego. Brak aktualnego meldunku może sprawić, że nie będziesz uczestniczyć w istotnych sprawach Ciebie dotyczących. Jeśli zmienisz adres zamieszkania i nie dopełnisz obowiązku meldunkowego narażasz się na niebezpieczną niewiedzę o postępowaniach prowadzonych wobec Ciebie, przeciwko Tobie bądź z Twoim udziałem. Fakt, obowiązek meldunkowy jest martwy, nikt Cię nie zmusi do jego spełnienia. Jednak brak aktualnego meldunku skutkuje zazwyczaj niekorzystnymi skutkami dla zainteresowanego. Zauważam niebezpieczne zjawisko związane z obowiązkiem meldunkowym, tj. unikania odbierania korespondencji, jako środka obrony przed problemami. Jest to patologiczne zjawisko, które prowadzi do piętrzenia problemów.
Meldunek ma istotne znaczenie w praktyce postępowania sądowego. Często spotykam się z lekceważeniem kwestii meldunkowych ze strony osób zainteresowanych pomocą prawną. Powszechnie panuje przekonanie o nieistotności zameldowania, w szczególności z uwagi na argument braku kar za niedopełnienie obowiązku meldunkowego. Prowadzi to do sytuacji, kiedy obywatel jest zameldowany w określonym miejscu, a meldunek ten nie odpowiada rzeczywistości. Ma to miejsce z różnych względów. Praca za granicą, rozwód, eksmisja, ucieczka przed wymiarem sprawiedliwości. Niezależnie jednak od powodu niezgodności meldunku z rzeczywistym miejscem pobytu warto wymeldować się z dotychczasowego miejsca zamieszkania i zameldować w nowym, gdyż utrzymanie takiego stanu powoduje istotne i niekorzystne skutki dla osoby, wobec której prowadzone jest postępowanie przez jakikolwiek podmiot prywatny bądź organ administracji publicznej. Ważne jest również poinformowanie wszelkich instytucji, z którymi Masz do czynienia o zmianie adresu zamieszkania. Wszelkie podmioty, wobec których deklarowałeś adres zamieszkania (urzędy, banki, Policja) będą z niego korzystały w dochodzeniu ewentualnych roszczeń. Każda korespondencja, list zwykły czy polecony, będzie kierowana na zadeklarowany uprzednio adres. Jeśli będzie to również adres zameldowania, nikt nie będzie miał wątpliwości czy korespondencja została doręczona prawidłowo. Jeśli w rzeczywistości przebywasz w innym miejscu nie dowiesz się co wydarzyło się w Twojej sprawie.
Powszechną praktyką osób podejrzanych o popełnienie przestępstwa jest unikanie kontaktu z Policją, Prokuraturą, wreszcie Sądem karnym. Jeśli jednak osoba taka nie zostanie odnaleziona w miejscu zameldowania bądź brak meldunku w określonym miejscu, to będzie ona poszukiwana aż do skutku. Zatrzymanie przez Policję może nastąpić w najmniej oczekiwanym momencie. Przytoczę dość standardowy przypadek. Młody człowiek został oskarżony o drobne oszustwo, złożył na Policji wyjaśnienia, wskazał adres do doręczeń. Następnie wyjechał do pracy za granicę. Sprawa trafiła do Sądu karnego, który doręczał korespondencję pod wskazany przez Młodego człowieka adres. Wreszcie zapadł wyrok, choć Młody człowiek nie podjął obrony. Wyrok dość korzystny – 2 lata kary pozbawienia wolności w zawieszeniu oraz niewielka grzywna. Młody człowiek jednak nie wiedział o wydaniu wyroku, nie interesował się sprawą. Nie zapłacił grzywny, przez co Sąd zarządził wykonanie uprzednio zawieszonej kary pozbawienia wolności. Młody człowiek został ujęty na podstawie Europejskiego Nakazu Aresztowania. Mógł cieszyć się wolnością, a tkwi w więzieniu. Oto praktyczny wymiar lekceważenia obowiązku meldunkowego oraz podejmowania korespondencji.
Podobnie wygląda sytuacja w przypadku osób obciążonych zobowiązaniami finansowymi, np. kredytami. Jeśli zaprzestałeś spłaty kredytu Twój wierzyciel wreszcie złoży do Sądu pozew o zapłatę zaległych należności. Jeśli Sąd nie będzie mógł doręczyć Ci korespondencji wyznaczy kuratora na czas postępowania sądowego. Kurator będzie próbował Cię znaleźć, ale nie zawsze się to udaje. Bardziej prawdopodobne jest, że Twoje miejsce pobytu nie zostanie ustalone. Wyrok zostanie wydany nawet jeśli według Ciebie dług nie istnieje. Nie podjąłeś obrony, nie wiedziałeś o sprawie. Jeśli pracujesz bądź pobierasz świadczenia (renta, emerytura), to znajdzie Cię po jakimś czasie komornik.
Podobny problem wystąpi jeśli korespondencję kierowaną do Ciebie odbierze dorosły domownik, a następnie nie poinformuje Cię o odebraniu listu. Niezmiernie trudno jest później udowodnić, że nie mieszkałeś pod danym adresem a korespondencja do Ciebie nie dotarła. W konsekwencji możesz utracić możliwość obrony w danej sprawie. Może to stanowić dla Ciebie ogromny problem, choć nie niemożliwy do naprawienia. Jednak obrona Twojego stanowiska w takiej sytuacji może okazać się trudna z uwagi na brak stosownej wiedzy prawnej. W tej sytuacji nieocenioną pomoc stanowi instytucja Nieodpłatnej Pomocy Prawnej, która jest obecnie szeroko dostępna. Zachęcam do korzystania z tej formy pomocy prawnej.
Wniosek zatem jest jeden. Jeśli nie jesteś na marginesie społeczeństwa, jeśli pracujesz, masz rodzinę i jakiś majątek, warto poważnie traktować obowiązek meldunkowy, rzetelnie podejmować korespondencję. Ignorowanie obowiązku meldunkowego i bierność w podejmowaniu korespondencji może przynieść wiele szkód, nie dając żadnych korzyści.