Organizacja pogrzebu bliskiej osoby może stanowić znaczny i niespodziewany wydatek, często znacznie przekraczającym kwotę 4000 zł zasiłku pogrzebowego. Poza samym pochówkiem i opłatami cmentarnymi ponosimy, także koszty konsolacji oraz wykonania nagrobka lub przewozu zwłok lub prochów. Jednocześnie czas na zgromadzenie odpowiednich środków jest z oczywistych względów bardzo krótki. Zdarza się także, że osoba zmarła nie miała już bliskiej rodziny, jednak organizacją pochówku i upamiętnieniem chciałby zająć się sąsiedzi, bliżsi znajomi lub dalsza rodzina. Nawet jeżeli osoba zmarła pozostawiła stosowne środki na posiadanych rachunkach bankowych dostęp do nich może być utrudniony i wymaga od zainteresowania podjęcia stosownych środków i przedstawienia stosownych dokumentów, a często także powołania się przed bankiem na odpowiednie przepisy prawa.
Zasiłek pogrzebowy
W przypadku osoby zmarłej ubezpieczonej w ZUS lub KRUS całość lub część kosztów pogrzebu może zostać pokryta ze specjalnego świadczenia przyznawanego przez wyżej wskazane instytucje zwanego zasiłkiem pogrzebowym. Taki zasiłek może uzyskać, nie tylko bliscy członkowie rodziny, ale także pracodawca, DPS, powiat lub gmina oraz kościół lub związek wyznaniowy, a także osoba trzecia (w tym członkowie dalszej rodziny) jeżeli pokryli koszty pogrzebu. Należy wskazać jednak, że obecnie wysokość w przypadku bliskich członków rodziny wynosi 4000 zł, natomiast w przypadku pozostałych uprawnionych równowartość poniesionych kosztów pogrzebu (maksymalnie 4000 zł). W ZUSie lub KRUSie należy przedstawić oryginały rachunków lub poświadczone przez Bank kopie – jeśli dokumenty zostały wcześniej złożone w banku.
Dyspozycja na wypadek śmierci co do rachunku bankowego
Nawet jeśli osoba zmarła pozostawiła stosowne środki finansowe na rachunku bankowym, to faktyczny szybki dostęp do nich przez spadkobierców może być istotnie utrudniony. Przeprowadzenie nawet prostego postepowania spadkowego może trwać nawet kilka miesięcy. W tym przypadku najszybszym sposobem jest sporządzenie aktu poświadczenia dziedziczenia u notariusza (co jednak nie zawsze jest możliwe), ale w tym przypadku procedura także może być nieco wydłużona, choćby z uwagi na konieczność uzyskania stosownych aktów stanu cywilnego. Należy natomiast podkreślić, że do czasu zakończenia postępowania spadkowego (tj. uzyskania w sądzie stwierdzenia nabycia spadku lub notarialnego aktu poświadczenia dziedziczenia) środki na rachunku bankowym są niejako „zamrożone” i bank nie może ich wypłacać nieustalonym jeszcze spadkobiercom.
W celu zapewnienia osobie najbliżej szybszego dostępu do pieniędzy w na uregulowanie po śmierci właściciela konta pilnych zobowiązań, w tym opłacenia kwestii związanych z pochówkiem, możliwe jest skorzystanie z określonej w Prawie bankowym tzw. dyspozycji na wypadek śmierci. Właściciel rachunku bankowego za życia upoważnia osobę bliską do wypłaty po jego śmierci z rachunku bankowego środków z pominięciem postepowania spadkowego. Taka dyspozycja może zostać dokonana na rzecz współmałżonka, zstępnych (dzieci, wnuki), wstępnych (rodzice, dziadkowie) oraz rodzeństwa. W celu dokonania dyspozycji należy zwrócić się do banku, który prowadzi rachunek. Środki zostaną wypłacone uprawnionemu po dostarczeniu aktu zgonu do banku.
Zwrot kosztów pogrzebu z rachunku bankowego zmarłego
Jeżeli zmarły za życia nie dokonał opisanej wyżej dyspozycji lub gdy organizacją pogrzebu zajęła się osoba spoza kręgu najbliższej rodziny i poniosła jego koszty, osoba taka może odzyskać wydatkowane pochówek kwoty (niezależnie od uprawnienia do zasiłku pogrzebowego limitowanego do kwoty 4000 zł) bezpośrednio z rachunku bankowego zmarłego. W tym celu należy dostarczyć do banku rachunki (faktury) za wydatki pogrzebowe w oryginale. Wówczas bank wypłaci równowartość wszystkich wydatków związanych z pogrzebem, jeśli pozwalają na to środki zgromadzone na koncie zmarłego. Powyższe uprawnienie wynika wprost z przepisów Prawa bankowego. Środki wypłacone w powyższym trybie z rachunku bankowego są wyłączone z masy spadku. Powyższa instytucja stanowi nie tak powszechnie zanany, jak na przykład zasiłek pogrzebowy, ale praktyczny i prosty sposób na szybkie odzyskanie kosztów pogrzebu, nawet w przypadku, jeśli zmarły nie dokonał za życia żadnych dyspozycji. Ponadto procedura ta jest dostępna także dla osób spoza kręgu najbliżej rodziny, które podjęły się organizacji pogrzebu. W tym przypadku konieczne jest jednak uprzednie wyłożenie własnych środków na opłacenie kosztów pogrzebowych, które następnie są zwracane z konta zmarłego.
W sprawach związanych z postępowaniem spadkowym oraz świadczeniami związanymi z pogrzebem oraz opisanymi wyżej uprawnieniami wynikającymi z Prawa bankowego można zasięgnąć porady radcy prawnego, który wyjaśni ewentualne wątpliwości związane z procedurami oraz niejasnymi regulacjami.