Czy dziedziczymy długi zmarłego?
W skład masy spadkowej wchodzą nie tylko majątek zmarłej osoby – tj. np. jej nieruchomości, samochody, środki pieniężne, ale także długi, których zmarły nie zdążył uregulować za życia – tj. np. niespłacony kredyt, zaległości za telefon czy media. Wysokość tych zobowiązań, które nie wygasają wraz ze śmiercią dłużnika, mogą przewyższać wartość jego majątku, a wierzyciele – np. banki mogą ich dochodzić od spadkobierców zmarłego.
Jak ustalić, czy zmarły miał długi?
Potencjalni spadkobiercy często znają sytuację bliskiej zmarłej osoby i mają świadomość jej zadłużenia. Stan zadłużenia ustalają także często na podstawie np. pozostawionej korespondencji bankowej. Jeżeli jednak nie jest możliwe ustalenie czy zmarły był istotnie zadłużony to jeszcze przed przyjęciem spadku można wystąpić do sądu o sporządzenie spisu inwentarza. Należy jednak pamiętać, że sporządzenie spisu inwentarza sąd powierza komornikowi, który wykonuje czynności odpłatnie, a koszty spisu mogą obciążyć wnioskodawcę. Koszty obejmują opłatę sądową w wysokości 100 zł oraz 400 zł – opłata komornika, a ponadto mogą wystąpić także dodatkowe koszty wydatków lub opinii biegłych, co dodatkowo powiększy te koszty. W spisie inwentarza komornika określa co wchodzi w skład spadku, w tym określa długi spadkowe. W przypadku przyjęcia spadku z dobrodziejstwem inwentarza zamiast spisu inwentarza można sporządzić samodzielnie wykaz inwentarza.
Jak uniknąć dziedziczenia długów?
Spadek z długami lub bez można nabyć, bądź na podstawie testamentu (jeśli zmarły go sporządził), bądź na podstawie ustawy (jeśli nie sporządzono testamentu). Każdy kto na podstawie ustawy lub testamentu jest powołany do spadku może w ciągu 6-ciu miesięcy od dowiedzenia się o tytule powołania (najczęściej od chwili śmierci spadkodawcy) odrzucić spadek lub przyjąć go wprost lub z dobrodziejstwem inwentarza. Jeśli powołany do spadku nie złoży w tym terminie żadnego oświadczenia – przyjmuje się, że przyjął spadek z dobrodziejstwem inwentarza. Oświadczeń o przyjęciu lub odrzuceniu spadku dokonuje się przed sądem lub notariuszem. Jeśli prawidłowo odrzucimy spadek w odpowiednim terminie to unikniemy odpowiedzialności za długi spadkodawcy.
Należy zaznaczyć, że powyższe zasady dotyczą zarówno osób dorosłych jak i małoletnich. Osoba niepełnoletnia, która nie ma pełnej zdolności do czynności prawnych nie może jednak samodzielnie odrzucić spadku. Może tego dokonać w jej imieniu jej opiekun prawny (najczęściej rodzic), ale dopiero po uzyskaniu zgody Sądu Rodzinnego, o którą ten opiekun powinien wystąpić.
Co zrobić w przypadku przekroczenia terminu na odrzucenie spadku?
Termin złożenia oświadczenia o odrzuceniu spadku jest terminem nieprzywracalnym. Jeśli przekroczenie terminu nastąpiło na skutek błędu lub groźby to można jednak uchylić się od skutków niezłożenia oświadczenia w terminie. Z uwagi na błąd lub groźbę można także uchylić się od złożonego w ich efekcie oświadczenia np. o przyjęciu spadku. Takim błędem może być m. in. brak wiedzy o długach wchodzących w skład spadku. Każda tego typu sprawa jest rozpatrywana przez sąd w osobnym postępowaniu. W takim przypadku należy zatem złożyć odpowiednio umotywowany wniosek.
Gdzie szukać pomocy w sprawach spadkowych?
W sprawach dot. spadków fachowej pomocy może udzielić radca prawny lub adwokat. Zarówno radca prawny jak i adwokat mogą udzielić porady prawnej w sprawie spadkowej, a także reprezentować mocodawcę przed sądem. Osoby, które nie są w stanie uiścić kosztów odpłatnej pomocy prawnej mogą uzyskać także pomoc prawną w punktach nieodpłatnej pomocy prawnej prowadzonych przez radców prawnych, adwokatów oraz organizacje pozarządowe w każdym powiecie. System nieodpłatnej pomocy prawnej jest finansowany ze środków publicznych.
Radca prawny Mateusz Prusak