Instytucja kształtowała się przez wiele lat. Regulacja prawna ksiąg wieczystych odbywa się historycznie poza k.c. Drugi system prowadzony na podstawie ustawy to Ewidencja gruntów i budynków prowadzona jest z kolei przez Starostów. Są to 2 systemy, a współpraca między nimi nie zawsze przebiega prawidłowo. Np. Dział I jest następstwem ewidencji. Aktem, który reguluje prowadzenie ksiąg wieczystych jest ustawa z dnia 6 lipca 1982 r. o księgach wieczystych i hipotece. Księgi wieczyste prowadzi się w celu ustalenia stanu prawnego nieruchomości. Księgi wieczyste zakłada i prowadzi się dla nieruchomości. Księgi wieczyste mogą być także prowadzone w celu ustalenia stanu prawnego spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu z posiadania. Tam znajdziemy informacje jak prowadzone są księgi wieczyste, w jaki sposób prowadzą je poszczególne sądy rejonowe.
Regulacje dotyczące Postępowania wieczystoksięgowego znajdują się w k.p.c – przepisy od art. 626 (1) do 623(13) k.p.c.
Roszczenie z art. 10 u.k.i.h [Roszczenie o usunięcie niezgodności]
1. W razie niezgodności między stanem prawnym nieruchomości ujawnionym w księdze wieczystej a rzeczywistym stanem prawnym osoba, której prawo nie jest wpisane lub jest wpisane błędnie albo jest dotknięte wpisem nieistniejącego obciążenia lub ograniczenia, może żądać usunięcia niezgodności.
2. Roszczenie o usunięcie niezgodności może być ujawnione przez ostrzeżenie. Podstawą wpisu ostrzeżenia jest nieprawomocne orzeczenie sądu lub postanowienie o udzieleniu zabezpieczenia. Do udzielenia zabezpieczenia nie jest potrzebne wykazanie, że powód ma interes prawny w udzieleniu zabezpieczenia.
Regulacja jest bardzo krótka, a wiele kwestii jest pozostawionych orzecznictwu. Z tego wiąże się wiele problemów. Ochrona procesowa interesu prawnego osoby, której wpis jest dotknięty błędem. Np. błąd przy rejestracji, upływ czasu. Na skutek jego uwzględnienia następuje skutek erga omnes (już na stałe). W innych postępowaniach też można to zrobić, ale efekt ograniczony do jednego postępowania.
Powództwo z art. 10 u.k.i.h może być prowadzone tylko jeżeli nieruchomość ma kw. Stan ujawniony w kw musi być wadliwy, a nie można go naprawić w inny sposób. Jeżeli jest inny sposób to powództwo z art. 10 u.k.i.h zostanie oddalone.
Co może być wyprostowane przez zastosowanie powództwa z art. 10 u.k.i.h :
- wpisy w dziale 2, 3 i 4 kw.
- gdy do kw jest niewpisane prawo, jest wpisane błędnie lub dotknięte wpisem nieistniejącego obciążenia lub ograniczenia. Ale zastosowanie jest dużo szersze. Np. gdy jedna działka jest wpisana w kilku księgach (podwójne hipotekowanie).Można wystąpić wtedy o wykreślenie działki z jednej księgi.
- prawa obligacyjne – różne poglądy
Za pomocą art. 10 u.k.i.h można prostować podstawę prawną wpisu, nie można sprostować treści dokumentów (która dały podstawę do wpisów w kw)
Charakter prawny roszczenia z art. 10 ust. 1 u.k.i.h
- Teoria powództwa ustalającego.
Roszczenie, którego źródłem jest art. 10 u.k.w.h. to uprawnienie do ustalenia wprost przez sąd istnienia i zakresu prawa uprawnionego. Jest to więc szczególna odmiana powództwa o ustalenie, por. wyrok SN z 26.02.2016 r., IV CSK 257/15. My wnosimy żeby sąd ustalił dany sąd prawny, a potem rejestracja następuje postępowaniu wieczystoksięgowym. Legitymację czynną ma każdy podmiot który ma interes prawny.
- Teoria actio in rem
Powództwo o uzgodnienie treści księgi wieczystej z rzeczywistym stanem prawnym nie jest szczególnym rodzajem powództwa o ustalenie, ale powództwem służącym zaspokojeniu roszczenia typu rzeczowego (actio in rem), przy pomocy którego powód domaga się nie tylko ustalenia prawa lub stosunku prawnego, lecz także wydania orzeczenia zastępującego oświadczenie woli osoby błędnie wpisanej do księgi wieczystej por. wyrok SN z dnia 19 lutego 2003r. V CKN 1614/00. Na skutek złożenia takie powództwa następuje złożenia oświadczenia przez podmiot który tego odmawia. Legitymacja czynna mają tylko podmioty wymienione w 626 (1) & 2 k.p.c
Jest to dominujący pogląd w orzecznictwie SN.
3. Teoria powództwa kształtującego – na skutek uwzględnienia następuje zmiana w kw.
kiedy nie stosujemy powództwa z art. 10 u.k.i.h
- 626 (13) & 2 k.p.c (sprostowanie z k.p.c)
- kiedy zmianę można osiągnąć na podstawie art. 27 u.k.i.h
- zmiany w ewidencjach gruntu – trzeba zwrócić się do starostwa (dział I.0. sprostowanie).
Może coś być sprostowane w ewidencji, a nie w kw.
- jak można coś uregulować w postępowaniu wieczystoksięgowym to art. 10 u.k.w.i.h nie będzie miał zastosowania. Powództwo będzie oddalone.
Badanie przyczyny niezgodności - jak była pierwotna - to 10 u.k.w.i.h, a jak wtórny to nastąpi na skutek upływu czasu np. śmierć to właściwe jest wystąpienie do k.w i post. wieczystoksięgowego.
Art. 10 u.k.w.i.h to lex generali, a wyjątkowo jest wyłączone jego zastosowanie gdy wejdzie postępowanie wieczystoksięgowe, wtedy lex specialis.
Jak mamy dokument na podstawie którego można dokonać wpisu to postępowanie wieczystoksięgowe. A jak nie zaakceptuje (np. chcą papierowo a nie elektronicznie dokument) to powództwo z art. 10 u.k.w.i.h – byłoby oddalone. Najpierw do k.w wniosek o przeprowadzenie postępowania wieczystoksięgowego. Jak odmowa to skarga na referendarza. Jak się nie uda to dopiero art. 10 u.k.w.i.h.
W postępowaniu wieczystoksięgowym nie ma dowodu z zeznań świadków i opinii biegłych. Trzeba skorzystać z powództwa z art. 10 u.k.w.i.h bo nie jesteśmy w stanie przeprowadzić postępowania wieczystoksięgowego.
Roszczenie o uzgodnienie treści księgi wieczystej a inne postępowania (konkurencyjne)
1. Postępowanie wieczystoksięgowe
2. Zniesienie współwłasności art. 618 k.p.c
3. Zasiedzenie będzie miało charakter lex specialis względem 10 u.k.w.i.h (na skutek uwzględnienia nastąpi zmiana właściciela, którego trzeba ujawnić w kw). W procesie o uzgodnienie treści księgi wieczystej z rzeczywistym stanem prawnym ustalenie, jako przesłanki wyroku, że powód nabył własność nieruchomości przez zasiedzenie, nie jest dopuszczalne, por. Uchwałę SN z 20.3.1969, III CZP 11/6. Jeżeli jest podejrzenie, że występuje podmiot trzeci (przy zasiedzeniu) to nie można rozpatrywać kwestii zasiedzenia.
4. Powództwo o stwierdzenie nieważności umowy z art. 189 k.p.c
5. Postępowanie administracyjne
To były nieprocesowe , a procesowe – relacja miedzy art. 10 u.k.w.i.h a 189 k.p.c
Strony zawarły umowę która jest nieważna, wpisanie do kw.
Powództwo z art. 189 k.p.c. lex generalis, a z art. 10 u.k.i.h lex specialis
Powództwo o uzgodnienie treści na podstawie art. 10 u.k.i.h i ja chce być wpisany, a nie ten podmiot na podstawie nieważnej umowy. Często robi to gmina, gdy naruszono prawo własności(np. przy naruszeniu prawa pierwokupu).
Podmiot trzeci – ust. nieważności umowy to 189 k.p.c. - ustalenie żeby wpisać kogoś innego.
Powództwo z art. 10 u.k.w.i.h. a wydanie, jak nie ma sprzeczności to można
- nie można przy 231 k.c
- nie można przy powództwie negatoryjnym z art. 222 & 2 k.c tylko chronimy prawo własności w inny sposób
Art. 10 u.k.w.i.h a post. adm.
całe post. adm trzeba przejść, a dopiero na koniec nieważność ujawniona w kw.
Przygotowanie pozwu z art. 10 ust.1 k.w.i.h
1. Właściwość sądu SO lub SR w zależności od w.p.s (wartość przedmiotu sporu)
2. Opłata
3. Sformułowanie żądania jest kluczowe. Zgodnie z uchwałą Sądu Najwyższego w składzie 7 sędziów z dnia 18 maja 2010 r. III CZP 134/09 w sprawie o usunięcie niezgodności między stanem prawnym nieruchomości ujawnionym w księdze wieczystej a rzeczywistym stanem prawnym sąd jest związany żądaniem pozwu. Żądanie sprostowania musi odpowiadać przepisom o prowadzeniu kw (wnoszę żeby został wykreślony z działu II podmiot, a ja wpisany (jako powód) w jego miejsce). Żądanie ma doprowadzić do pełnej zgodności z rzeczywistym. stanem prawnym. Spadkobranie nieuregulowane w kw – musi być aktualne. Aby sąd ustalił niezgodność, aby wydał orzeczenie zastępujące oświadczenie drugiej strony. Niedopuszczalne jest żądanie zamknięcie księgi (chyba że nieruchomości są podwójnie hipotekowane).
4. Legitymacja procesowa czynna (jak wyżej) i bierna
bierna – wszystkie podmioty, które są danym wpisem dotknięte
5. Dowody
Jak przebiega proces
t. ustalająca – postępowanie ma 2 etapy, 2 to ujawnienie wyroku w kw
t. kształtująca – jeden etap samo wydanie orzeczenia
Powód musi udowodnić kilka okoliczności, zebrać określone środki dowodowe, że stan w kw nieprawidłowy. Prawidłowy ten o który składa żądanie, odpowiednie wnioski dowodowe powinien przygotować.
Zabezpieczenia powództwa art. 10 ust. 2 u.k.w.i.h (wpis ostrzeżenie w dziale III). Nie trzeba uprawdopodobniać istnienia interesu prawnego. Wynika to z treści z pozwu (składam pozew bo chcę się do tej księgi wpisać). Jak zapadnie prawomocnie orzeczenie z art. 10 u.k.w.i.h to sąd wyda postanowienie o upadku zabezpieczenia, chyba że oddali powództwo. Opłata uregulowanie w szczególnym przepisie w ustawie o kosztach w sprawach cywilnych. Wyrok podlega egzekucji co do kosztów postępowania.
Sąd orzeka na moment zamknięcia postępowania.
