Jako prawnik często spotykam się z pytaniami dotyczącymi alimentów – zarówno od osób, które chcą je uzyskać, jak i tych, które mają problem z ich wyegzekwowaniem. Wiele osób nie zdaje sobie sprawy z przysługujących im praw ani z dostępnych środków prawnych. W tym artykule wyjaśnię krok po kroku, jak skutecznie dochodzić alimentów oraz co zrobić, gdy druga strona uchyla się od ich płacenia.

Kiedy można ubiegać się o alimenty na dziecko?

Obowiązek alimentacyjny wynika z Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego i spoczywa na rodzicach do momentu, aż dziecko stanie się samodzielne finansowo. Nie oznacza to jednak, że alimenty zawsze kończą się po ukończeniu 18. roku życia. Jeśli dziecko kontynuuje naukę i nie jest w stanie się utrzymać, rodzic nadal musi partycypować w kosztach jego utrzymania.

O alimenty może wystąpić:

• drugi rodzic lub opiekun dziecka,
• samo dziecko, jeśli jest pełnoletnie i nadal się uczy lub nie jest zdolne do samodzielnego

Nie ma znaczenia, czy rodzice byli małżeństwem – obowiązek alimentacyjny istnieje zarówno wobec dzieci z małżeństwa, jak i tych urodzonych poza nim.

Wysokość alimentów zależy od potrzeb dziecka oraz możliwości finansowych rodzica zobowiązanego do ich płacenia. Sąd bierze pod uwagę m.in.:

• wiek dziecka,
• koszty związane z jego utrzymaniem (żywność, mieszkanie, edukacja, leczenie, zajęcia dodatkowe),
• dochody i sytuację majątkową zobowiązanego

Jak uzyskać alimenty?

Porozumienie między rodzicami

Najlepszym rozwiązaniem jest dobrowolna ugoda między rodzicami. Można ją zawrzeć w formie pisemnej, a dla pewności zatwierdzić przez notariusza lub sąd. Jeśli obie strony są zgodne co do wysokości alimentów i terminów płatności, warto to uregulować w sposób formalny, aby uniknąć problemów w przyszłości.

 

Pozew o alimenty do sądu

Jeśli porozumienie nie jest możliwe, konieczne jest wystąpienie do sądu z pozwem o alimenty. Składam taki pozew do sądu rejonowego właściwego dla miejsca zamieszkania dziecka.

Co powinien zawierać pozew:

• Oznaczenie sądu - sąd rejonowy właściwy dla miejsca zamieszkania

• Oznaczenie stron - dane dziecka i rodziców (jeśli dziecko jest niepełnoletnie powództwo skierowane jest na rzecz małoletniego dziecka, w którego imieniu działa rodzic, tzn. że rodzic będzie reprezentować je w sprawie jako jego ustawowy przedstawiciel) – imiona stron, nazwiska stron, adresy zamieszkania stron, numery pesel strony powodowej.

• Wartość przedmiotu sporu (WPS) - należy wskazać żądaną sumę alimentów rocznie (z uwagi to, że alimenty są świadczeniem powtarzalnym należy miesięczną kwotę alimentów x 12), np. w przypadku alimentów w kwocie 1000 zł miesięcznie, WPS = 12000 zł.

• Oznaczenie pisma - w naszym przypadku będzie to Pozew, bądź Pozew o

• Wniosek – w pozwie musimy wskazać jasne żądanie zasądzenia alimentów w określonej kwocie, jednocześnie z określeniem terminu płatności oraz osoby, której ma być dokonana wypłata, jednocześnie określając datę, od której mają zostać zasądzone (np. zasądzenie od pozwanego Andrzeja Kowalskiego na rzecz jego małoletniego syna Jana Kowalskiego, 10.12.2020 r. w Gdańsku, alimentów w kwocie po 1000 zł miesięcznie, płatnych z góry do 10. dnia każdego miesiąca, do rąk matki małoletniego Wioletty Kowalskiej, wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie w razie uchybienia terminowi płatności którejkolwiek z rat, poczynając od dnia wniesienia pozwu).

• Zabezpieczenie - na czas trwania sprawy można również wnioskować o zabezpieczenie alimentów, co oznacza, że sąd może tymczasowo przyznać alimenty już na początku postępowania na czas jego trwania, zanim zapadnie ostateczny wyrok w sprawie. Wniosek powinien wyglądać (np. Na podstawie art.730 § 1 w zw. z art. 753 § 1 k.p.c., wnoszę o udzielenie zabezpieczenia roszczenia o alimenty przez zobowiązanie pozwanego Andrzeja Kowalskiego do świadczenia na czas trwania postępowania na rzecz jego małoletniego syna Jana Kowalskiego, 10.12.2020 r. w Gdańsku, kwoty po 1000 zł miesięcznie, płatnej z góry do 10. dnia każdego miesiąca, do rąk matki powoda Wioletty Kowalskiej, wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie w razie uchybienia terminowi płatności którejkolwiek z rat, poczynając od dnia wniesienia pozwu).

• Wskazanie wniosków dowodowych oraz wskazania na jaki fakt dany dowód chcemy powołać (np. 1. odpisu skróconego aktu urodzenia małoletniego powoda - w celu wykazania faktu: ojcostwa pozwanego względem małoletniego powoda, zaświadczenia o zatrudnieniu i

 

wysokości    zarobków    uzyskiwanych    przez Wiolettę Kowalską - w celu wykazania faktu: zarobków uzyskiwanych przez przedstawicielkę ustawową małoletniego powoda).

• Informację, czy strony podjęły próbę mediacji lub innego pozasądowego sposobu rozwiązania sporu, a w przypadku gdy takich prób nie podjęto, wyjaśnienie przyczyn ich niepodjęcia (np. Zgodnie z art.187 § 1 pkt 3 k.p.c. informuję, że strony nie podjęły mediacji lub innego pozasądowego sposobu rozwiązania sporu z uwagi na to, że pozwany stanowczo odmówił świadczenia alimentów na rzecz małoletniego powoda.

• Uzasadnienie – wskazanie sytuacji rodzinnej małoletniego, dlaczego dziecko potrzebuje tej kwoty i jakie są możliwości zarobkowe przedstawiciela ustawowego małoletniego oraz zobowiązanego rodzica. Wysokość żądanych alimentów (usprawiedliwione potrzeby małoletniego powoda)– warto dokładnie wyliczyć wszystkie wydatki.

• Podpis rodzica reprezentującego małoletniego/powoda jeśli jest pełnoletni.

• Załączniki - wskazanie i załączenie ich do

Pozew wraz z wszystkimi załącznikami wnosimy do sądu z odpisem dla drugiej strony.

Po przeprowadzeniu postępowania sąd wydaje wyrok, który zobowiązuje jednego z rodziców do płacenia alimentów. Wyrok posiada rygor natychmiastowej wykonalności, co stanowi tytuł wykonawczy.

Co zrobić, gdy rodzic nie płaci alimentów?

Uzyskanie wyroku to często dopiero połowa sukcesu. Wielu zobowiązanych rodziców unika płacenia alimentów, przez co konieczne staje się podjęcie dodatkowych kroków prawnych.

Egzekucja komornicza

Jeśli dłużnik nie wywiązuje się z obowiązku płacenia alimentów, mogę skierować sprawę do komornika. W tym celu należy złożyć wniosek o wszczęcie egzekucji, do którego dołącza się odpis wyroku z klauzulą wykonalności (tytuł wykonawczy).

Komornik ma kilka narzędzi do wyegzekwowania długu, m.in.:

• zajęcie wynagrodzenia za pracę,
• zajęcie rachunku bankowego,
• zajęcie ruchomości (np. samochodu) i nieruchomości dłużnika.

 

Jeżeli dłużnik pracuje tzw. “na czarno” lub ukrywa majątek, egzekucja może być trudna, ale nie jest niemożliwa. Warto zgromadzić dowody na jego faktyczną sytuację majątkową (np. informacje o pracy, posiadanych nieruchomościach) i przekazać je komornikowi.

Fundusz Alimentacyjny – wsparcie dla rodzica

Jeśli egzekucja komornicza jest bezskuteczna, można ubiegać się o świadczenie z Funduszu Alimentacyjnego. Jest to pomoc dla rodziców, którzy nie mogą uzyskać alimentów od drugiego rodzica.

Aby otrzymać świadczenie, dochód na osobę w rodzinie nie może przekraczać 1209 zł (stan na 2025 r.). Świadczenie wynosi maksymalnie 1000 zł miesięcznie na dziecko.

Podreślić należy, że w grudniu 2024 r. z 500 do 1000 zł wzrosła maksymalna wysokość świadczeń z funduszu alimentacyjnego. Ww. kwota obowiązuje od 1 października 2024 r.

Postępowanie karne wobec dłużnika / zatrzymanie prawa jazdy

Niepłacenie alimentów przez okres dłuższy niż 3 miesiące jest przestępstwem stypizowanym w art.

209 Kodeksu karnego. W takiej sytuacji można złożyć zawiadomienie na policję lub do prokuratury.

Art. 209. [Niealimentacja] Ustawa z dnia 6 czerwca 1997 r. Kodeks karny (t.j. Dz. U. z 2024 r. poz. 17 z późn. zm.).

• 1. Kto uchyla się od wykonania obowiązku alimentacyjnego określonego co do wysokości orzeczeniem sądowym, ugodą zawartą przed sądem albo innym organem albo inną umową, jeżeli łączna wysokość powstałych wskutek tego zaległości stanowi równowartość co najmniej 3 świadczeń okresowych albo jeżeli opóźnienie zaległego świadczenia innego niż okresowe wynosi co najmniej 3 miesiące, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do roku.
• 1a. Jeżeli sprawca czynu określonego w § 1 naraża osobę uprawnioną na niemożność zaspokojenia podstawowych potrzeb życiowych, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2.
• 2. Ściganie przestępstwa określonego w § 1 lub 1a następuje na wniosek pokrzywdzonego, organu pomocy społecznej lub organu podejmującego działania wobec dłużnika alimentacyjnego.
• 3. Jeżeli pokrzywdzonemu przyznano odpowiednie świadczenia rodzinne albo świadczenia pieniężne wypłacane w przypadku bezskuteczności egzekucji alimentów, ściganie przestępstwa określonego w § 1 lub 1a odbywa się z urzędu.

 

• 4. Nie podlega karze sprawca przestępstwa określonego w § 1, który nie później niż przed upływem 30 dni od dnia pierwszego przesłuchania w charakterze podejrzanego uiścił w całości zaległe alimenty.
• 5. Sąd odstępuje od wymierzenia kary, jeżeli nie później niż przed upływem 30 dni od dnia pierwszego przesłuchania w charakterze podejrzanego sprawca przestępstwa określonego w § 1a uiścił w całości zaległe alimenty, chyba że wina i społeczna szkodliwość czynu przemawiają przeciwko odstąpieniu od wymierzenia kary.

W praktyce sądy często warunkowo umarzają postępowanie, jeśli dłużnik zacznie spłacać zaległości. Jeśli jednak nie podejmie żadnych działań, może zostać orzeczona wobec niego kara pozbawienia wolności orzeczona w postaci bezwzględnej (brak zastosowania przez Sąd instytucji warunkowego zawieszenia).

W tym miejscu wskazać należy na dodatkową dolegliwość, która może spotkać dłużnika alimentacyjnego. Mając na względzie Ustawę z dnia 7 września 2007 r. o pomocy osobom uprawnionym do alimentów (t.j. Dz. U. z 2023 r. poz. 1993 z późn. zm.). A dokładnie  art.

5. [Postępowanie wobec dłużnika alimentacyjnego]

• W przypadku gdy dłużnik alimentacyjny uniemożliwia przeprowadzenie wywiadu alimentacyjnego lub odmówił: 1) złożenia oświadczenia majątkowego, 2) zarejestrowania się w powiatowym urzędzie pracy jako bezrobotny albo poszukujący pracy w terminie wyznaczonym przez organ właściwy dłużnika, 3) bez uzasadnionej przyczyny, w rozumieniu przepisów o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy, przyjęcia propozycji odpowiedniego zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej, wykonywania prac społecznie użytecznych, prac interwencyjnych, robót publicznych, prac na zasadach robót publicznych albo udziału w szkoleniu, stażu lub przygotowaniu zawodowym dorosłych - organ właściwy dłużnika wszczyna postępowanie dotyczące uznania dłużnika alimentacyjnego za uchylającego się od zobowiązań alimentacyjnych.

3a. Decyzji o uznaniu dłużnika alimentacyjnego za uchylającego się od zobowiązań alimentacyjnych nie wydaje się wobec dłużnika alimentacyjnego, który przez okres ostatnich 6 miesięcy wywiązywał się w każdym miesiącu ze zobowiązań alimentacyjnych w kwocie nie niższej niż 50% kwoty bieżąco ustalonych alimentów.

3b. Jeżeli decyzja o uznaniu dłużnika alimentacyjnego za uchylającego się od zobowiązań alimentacyjnych stanie się ostateczna, organ właściwy dłużnika: 1) składa wniosek o ściganie za przestępstwo określone w art. 209 ustawy z dnia 6 czerwca 1997 r. - Kodeks karny (Dz. U. z 2022 r. poz. 1138, z późn. zm.) oraz 2) po uzyskaniu z centralnej ewidencji kierowców informacji, że dłużnik alimentacyjny posiada uprawnienie do kierowania pojazdami, kieruje wniosek do starosty o zatrzymanie prawa jazdy dłużnika alimentacyjnego wraz z odpisem tej decyzji.

• W przypadkach, o których mowa w ust. 3 pkt 2 i 3, starosta jest obowiązany do informowania o tym organu właściwego dłużnika. Organ właściwy dłużnika alimentacyjnego przekazuje

 

powiatowemu urzędowi pracy informacje o utracie statusu dłużnika alimentacyjnego lub ustaniu potrzeby aktywizacji zawodowej dłużnika alimentacyjnego.

• Na podstawie wniosku, o którym mowa w ust. 3b, starosta wydaje decyzję o zatrzymaniu prawa

Podsumowanie

• Alimenty należą się dziecku do momentu, aż będzie w stanie samodzielnie się utrzymać.
• Można ustalić je polubownie, ale jeśli to niemożliwe, należy złożyć pozew do sądu.
• Gdy dłużnik nie płaci alimentów, można skorzystać z egzekucji komorniczej lub Funduszu
• Uporczywe uchylanie się od płacenia alimentów może skutkować odpowiedzialnością karną, a także zatrzymaniem prawa jazdy.