W obecnych stosunkach gospodarczych, powszechnym stało się, oferowanie konsumentom kart przedpłaconych. Karty takie cieszą się ogromnym powodzeniem.
Karta przedpłacona, wydawana jest po dokonaniu wpłaty środków pieniężnych przez klienta na rzecz emitenta karty. W przypadku braku wykorzystania środków w zakreślonym terminie, w pierwszej kolejności należy odwołać się do postanowień regulaminów wystawiającego. Oczywistym jest, że na treść regulaminów emitenta nie ma wpływu klient korzystający z karty. Powyższe, skutkuje objęcie konsumenta szczególną ochroną jako „słabszego uczestnika umowy”.
W przypadku woli rozwiązania umowy przez konsumenta oraz skutków rozwiązania takiej umowy, czy upływu terminu ważności karty, zastosowanie znajdą przepisy Kodeksu cywilnego o wypowiedzeniu umowy zlecenia – skutkujące, obowiązkiem zwrotu na rzecz użytkownika opłat za niewykorzystaną usługę w całości lub w części. Ponadto zastosowanie znajdą, przepisy ustawy z dnia 30 maja 2014 r. o prawach konsumenta w zakresie uprawnienia do odstąpienia od umowy w terminie 14 dni bez podania przyczyny. Co skutkuje uznaniem umowy za niezawartą, zaś po stronie przedsiębiorcy rodzi obowiązek zwrotu wpłaconych na kartę środków.
Zgodnie z art. 3851 § 1-2 k.c., postanowienia umowy zawieranej z konsumentem nieuzgodnione indywidualnie nie wiążą go, jeżeli kształtują jego prawa i obowiązki w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając jego interesy (niedozwolone postanowienia umowne). Nie dotyczy to postanowień określających główne świadczenia stron, w tym cenę lub wynagrodzenie, jeżeli zostały sformułowane w sposób jednoznaczny (§ 1). Jeżeli postanowienie umowy zgodnie z § 1 nie wiąże konsumenta, strony są związane umową w pozostałym zakresie (§ 2).
Dość powszechną praktyką są postanowienia regulaminów emitenta, z których wynika, brak możliwości domagania się zwrotu w całości lub w części równowartości niewykorzystanej usługi. Z art. 3853 pkt 12 i pkt 13 Kodeksu cywilnego. wynika wprost abuzywność postanowień wyłączają obowiązek zwrotu uiszczonej zapłaty za świadczenie niespełnione w całości lub części, w przypadku rezygnacji z usługi. Powyższa praktyka jest niezgodna z obowiązującymi przepisami.
Znamienne w tym zakresie jest orzeczenie Sądu Rejonowego w Słupsku z dnia 6 marca 2020 r. sygn. akt I C 3865/19, dotyczące zwrotu klientowi Empiku niewykorzystanych środków na karcie podarunkowej. Zgodnie z tym wyrokiem, postanowienia regulaminu uniemożliwiające klientowi odzyskanie wpłaconych środków po upływie ważności bonu prezentowego są niedozwolone. W orzeczeniu Sąd uznał, że postanowienia regulaminu dotyczące braku możliwości zwrotu niewykorzystanych środków na karcie podarunkowej po upływie terminu ważności karty wypełniają przesłanki klauzuli niedozwolonej. Sąd zwrócił szczególną uwagę na nierówność stron przedmiotowego stosunku bowiem Empik otrzymał pieniądze w zamian za kartę przed wydaniem klientowi towaru, mając gwarancję, że klient dokona „zakupu” w sieci salonów Empik, lub też nie wymieni środków z karty na dany towar, wobec czego będzie mógł zatrzymać środki pieniężne, a klient w konsekwencji pozostanie bez towaru i bez środków. Z kolei klient mógł jedynie w zamian za środki z karty żądać wydania towarów i to jeszcze przed upływem terminu ważności karty, co było dla niego wątpliwą korzyścią, w porównaniu do sytuacji, w której klient może dokonać w dowolnym czasie zakupu dowolnego towaru za gotówkę. W konsekwencji sąd uznał, że taka konstrukcja kart nie tylko narusza, ale wręcz pomija interes konsumenta.
Postanowienia regulaminów należy poddać również ocenie z punktu widzenia zgodności z dobrymi obyczajami. Za sprzeczne należy uznać takie postanowienia, które zmierzają do niedoinformowania, dezorientacji, wywołania błędnego przekonania u konsumenta, wykorzystania jego niewiedzy lub naiwności, a także ukształtowania stosunku zobowiązaniowego niezgodnie z zasadą równorzędności stron, czyli takie działania, które potocznie określane są jako nieuczciwe, nierzetelne, odbiegające w negatywnym sensie od przyjętych standardów postępowania. Przy ocenie sprzeczności danego postanowienia z dobrymi obyczajami istotne jest, czy przedsiębiorca traktujący konsumenta w sposób sprawiedliwy i słuszny mógłby racjonalnie spodziewać się, iż konsument zgodziłby się na sporne postanowienie wzorca w drodze negocjacji indywidualnych. Niekiedy konieczne jest także rozważenie, jak wyglądałyby prawa i obowiązki konsumenta, gdyby nie był związany analizowaną klauzulą.
Reasumując, powszechną praktyką jest obecnie silniejsza ochrona konsumenta jako słabszej strony umowy, zatem odmowa zwrotu niewykorzystanych środków z karty przedpłaconej pozostaje w sprzeczności z powszechnie obowiązującymi przepisami prawa.
