W postępowaniu mandatowym, jeżeli ustawa nie stanowi inaczej, funkcjonariusz uprawniony do nakładania grzywny w drodze mandatu karnego może ją nałożyć jedynie, gdy sprawcę wykroczenia schwytano na gorącym uczynku lub bezpośrednio po popełnieniu wykroczenia. Grzywnę w drodze mandatu można nałożyć także, jeżeli funkcjonariusz uprawniony stwierdzi popełnienie wykroczenia, w szczególności za pomocą przyrządu kontrolno-pomiarowego lub urządzenia rejestrującego,a sprawca nie został schwytany na gorącym uczynku lub bezpośrednio potem, ale nie zachodzi wątpliwość co do jego sprawstwa przypisywanego mu czynu.
W powyższych przypadkach grzywnę w drodze mandatu karnego można również nałożyć po przeprowadzeniu w niezbędnym zakresie czynności wyjaśniających, podjętych niezwłocznie po ujawnieniu wykroczenia. Przy czym należy zaznaczyć, iż nałożenie grzywny w drodze mandatu karnego nie może nastąpić po upływie 60 dni od dnia ustalenia sprawcy wykroczenia.
Wystawienie mandatu karnego nie wiąże się automatycznie z jego się uprawomocnieniem. Ustawodawca dał bowiem możliwość sprawcy wykroczenia odmowy przyjęcia mandatu karnego. Z kolei natomiast uznanie ukarania i brak odmowy przyjęcia mandatu karnego, wiązało się będzie daleko idącymi konsekwencjami, na które wskazuje wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Szczecinie z dnia 17 marca 2016 r. wydany w sprawie o sygnaturze akt: II SA/Sz 1152/15, w którym stwierdzono, że: „Przepisy Kodeksu postępowania w sprawach o wykroczenia nadal nie przewidują możliwości sprostowania lub dokonania korekty w treści mandatu karnego w części odnoszącej się do merytorycznych elementów objętego mandatem rozstrzygnięcia (kwalifikacji prawnej, opisu czynu, wysokości kwoty grzywny), w tym nieprawidłowej nawet częściowo kwalifikacji prawnej czynu. Ingerencja w merytoryczną treść mandatu karnego może nastąpić tylko na mocy orzeczenia sądu, w zakresie i w trybie wskazanym w art. 101 § 1 i 2 Kodeksu postępowania w sprawach o wykroczenia. Nawet Minister Spraw Wewnętrznych na podstawie art. 102 ww. ustawy nie jest władny w trybie nadzoru do uchylenia nałożonego mandatu karnego.”.
W postępowaniu mandatowym grzywnę można nałożyć w drodze mandatu karnego wydanego ukaranemu. Mandat staje się wówczas prawomocny z chwilą uiszczenia grzywny funkcjonariuszowi. W powyższy sposób może być nałożona grzywna jedynie wobec osoby czasowo przebywającej na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej lub niemającej stałego miejsca zamieszkania albo pobytu. Ustawodawca przewidział również inne dwa rodzaje mandatów, tj. mandat karny kredytowany oraz zaoczny. Mandat karny kredytowany, wydawanego ukaranemu za potwierdzeniem odbioru, nie może być według ustawodawcy wydany wobec osoby czasowo przebywającej na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej lub niemającej stałego miejsca zamieszkania albo pobytu. Ten rodzaj mandatu powinien zawierać pouczenie o obowiązku uiszczenia grzywny w terminie 7 dni od daty przyjęcia mandatu oraz o skutkach nieuiszczenia grzywny w terminie.