Czym jest przemoc w rodzinie i jakie prawa przysługują ofierze
Definicję przemocy w rodzinie zawiera ustawa o przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie z dnia 29 lipca 2005 r. (Dz.U.2015.1390). Zgodnie z nią przemoc w rodzinie to jednorazowe albo powtarzające się umyślne działanie lub zaniechanie naruszające prawa lub dobra osobiste osób najbliższych oraz innych osób wspólnie zamieszkujących lub gospodarujących, w szczególności narażające te osoby na niebezpieczeństwo utraty życia, zdrowia, naruszające ich godność, nietykalność cielesną, wolność, w tym seksualną, powodujące szkody na ich zdrowiu fizycznym lub psychicznym, a także wywołujące cierpienia i krzywdy moralne u osób dotkniętych przemocą.
Osobą najbliższą w powyższym rozumieniu jest małżonek, wstępny, zstępny, rodzeństwo, powinowaty w tej samej linii lub stopniu, osoba pozostająca w stosunku przysposobienia oraz jej małżonek, a także osoba pozostająca we wspólnym pożyciu.
Zatem, jeśli taka osoba w domu jest:
- bita, kopana, okaleczana lub w inny sposób stosowana jest wobec niej przemoc fizyczna;
- straszona, poniżana, upokarzana, używa się wobec niej wulgarnych słów;
- zmuszana do uprawiania stosunków seksualnych;
- finansowo uzależniona od swojego partnera, który nie pozwala jej pracować albo nie daje pieniędzy na zaspokojenie najważniejszych potrzeb (np. jedzenie, ubranie),
powinna zgłosić się do najbliższego komisariatu Policji lub Miejskiego (Gminnego) Ośrodka Pomocy Społecznej.
Ofiara domowej przemocy ma prawo do korzystania z bezpłatnych form wsparcia, do których należą w szczególności: poradnictwo medyczne, psychologiczne, prawne, socjalne, zawodowe, rodzinne, a także interwencje kryzysowe.
Po znowelizowaniu ustawy o przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie w sierpniu 2010 r. ofiary rodzinnej przemocy mają prawo do uzyskania bezpłatnego badania lekarskiego w celu ustalenia przyczyn i rodzaju uszkodzeń ciała.
Do dyspozycji osób pokrzywdzonych są również ośrodki wsparcia. Z rozwiązań prawnych warto wymienić możliwość orzeczenia w stosunku do sprawcy przemocy w rodzinie zakazu zbliżania się do osoby pokrzywdzonej oraz zakazu kontaktowania się. Ofiara ma nawet prawo domagać się eksmisji sprawcy przemocy.
Procedura „Niebieskiej Karty”
Podejmowanie interwencji w środowisku wobec rodziny dotkniętej przemocą odbywa się w oparciu o procedurę „Niebieskiej Karty”. Wszczynając procedurę, podejmuje się działania interwencyjne mające na celu zapewnienie bezpieczeństwa osobie, co do której istnieje podejrzenie, że jest dotknięta przemocą w rodzinie. Do jej uruchomienia nie jest wymagana zgoda osoby dotkniętej przemocą. Procedurę realizują jednostki organizacyjne pomocy społecznej, gminnych komisji rozwiązywania problemów alkoholowych, Policji, oświaty i ochrony zdrowia.
Ofiara przemocy domowej powinna policjantowi lub pracownikowi socjalnemu opowiedzieć o swoich problemach. Nie należy się wstydzić ani bać, osoby te zachowają w tajemnicy wszystko to, co będzie im powiedziane i pomogą rozwiązać problemy. Na podstawie uzyskanych informacji policjant lub pracownik socjalny wypełni formularz, nazywany „Niebieską Kartą”. Zgłoszenie przemocy domowej zawsze wiąże się z koniecznością wypełnienia „Niebieskiej Karty”. Należy pamiętać, że wypełnienie „Niebieskiej Karty” ma pomóc osobie pokrzywdzonej, dlatego ma ona prawo się tego domagać. Jeśli policjant albo pracownik socjalny jej nie wypełnia, należy się o to upomnieć!
Podczas wypełniania „Niebieskiej Karty” ofiara przemocy zostanie poproszona o podanie następujących informacji:
- dane osobowe (imię i nazwisko);
- adres zamieszkania;
- jaki jest stosunek pokrewieństwa między pokrzywdzonym a sprawcą;
- miejscu zatrudnienia;
- kontaktu (np. numeru telefonu).
Do tego należy opowiedzieć co się wydarzyło, jak osoba była traktowana. Jeśli osoba była bita można pokazać lub chociażby opisać doznane obrażenia. Należy zwrócić uwagę, czy opisywane zajście zdarzyło się po raz pierwszy, czy też miało miejsce już wcześniej.
Po wypełnieniu „Niebieskiej Karty” osoba pokrzywdzona musi ją dokładnie przeczytać w celu sprawdzenia czy wszystkie informacje zostały dobrze zapisane oraz własnoręcznie podpisać.
Czy wypełnienie „Niebieskiej Karty” zastępuje zawiadomienie o podejrzeniu popełnienia przestępstwa?
Wypełnienie „Niebieskiej Karty” nie jest równoznaczne z zawiadomieniem o popełnieniu przestępstwa. Nie stanowi podstawy do wszczęcia postępowania karnego. Jednak w przypadku złożenia zawiadomienia i wszczęcia postępowania może ona zostać wykorzystana jako dowód procesowy. Dokumentacja „Niebieskiej Karty” jest dla Policji informacją, że w danej rodzinie dochodzi do przemocy. Dokumentuje sytuację i pokazuje skutki.
Po wypełnieniu „Niebieskiej Karty” sytuacja osoby pokrzywdzonej będzie stale nadzorowana przez Policję lub pracownika socjalnego. Dzielnicowy ma obowiązek nie później niż w ciągu 7 dni skontaktować się z daną rodziną. Jest zobligowany do rozpoznania sytuacji i jej systematycznego monitorowania, a także do udzielania pomocy w trakcie comiesięcznych wizyt. Również dla komisji rozwiązywania problemów alkoholowych „Niebieska Karta” jest zapisem informacji powziętych przez przedstawicieli tych służb podczas wykonywania swoich obowiązków.
radca prawny Anna Licznerska
Opracowano na podstawie:
1. ustawy z dnia 29 lipca 2005 r. o przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie (Dz.U.2015.1390);
2. rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 13 września 2011 r. Procedura „Niebieskie Karty” i wzory formularzy „Niebieska Karta” (Dz.U. 2011.209.1245);
3.„Zostałem pokrzywdzony przestępstwem i co dalej? Informator dla pokrzywdzonego.”, pod red. Tomasza Sroki, wyd. Uniwersytet Jagielloński, Kraków 2010.