Orzeczenie rozwodu skutkuje przede wszystkim rozwiązaniem małżeństwa. Ma ono jednak także znaczenie prawne w różnych sferach życia byłych małżonków. Ze sprawami rozwodowymi wiąże się często konieczność uregulowania kwestii alimentów na dzieci, kontaktów z dziećmi czy też podziału majątku wspólnego. W stosunkach byłych małżonków pojawia się także w praktyce kwestia spłaty zobowiązań pieniężnych powstałych w trakcie trwania małżeństwa. Właśnie temu ostatniemu zagadnieniu poświęcony jest niniejszy artykuł.
Spłata kredytów po orzeczeniu rozwodu
Odpowiedzialność za zobowiązania kredytowe, zaciągnięte wspólnie przez oboje małżonków w trakcie małżeństwa, pozostaje w mocy po orzeczeniu rozwodu. Jeśli więc oboje małżonkowie wspólnie zawarli w okresie małżeństwa jako kredytobiorcy na przykład umowę kredytu na zakup mieszkania lub budowę domu, to są oni nadal po rozwodzie zobowiązani do spłaty tego kredytu. Zazwyczaj umowy kredytowe przewidują tzw. solidarną odpowiedzialność kredytobiorców. Solidarność polega na tym, że kilku dłużników może być zobowiązanych w ten sposób, że wierzyciel może żądać całości lub części świadczenia od wszystkich dłużników łącznie, od kilku z nich lub od każdego z osobna, a zaspokojenie wierzyciela przez któregokolwiek z dłużników zwalnia pozostałych (art. 366 k.c.).
Dobrą praktykę stanowi uzgodnienie między byłymi małżonkami zasad dokonywanie wspólnych zobowiązań kredytowych po orzeczeniu rozwodu. Naturalnym rozwiązaniem jest spłata rat kredytu po orzeczeniu rozwodu przez każdego byłego małżonka po połowie. Jeśli jednak z jakiś przyczyn jeden z byłych małżonków zaprzestanie spłaty zobowiązań kredytowych, to drugi z byłych małżonków nie może powoływać się na orzeczenie rozwodu i twierdzić, ze jest zobowiązany do spłaty tylko części kredytu przypadającego na niego. Solidarny charakter odpowiedzialności powoduje, że kredytodawca może dochodzić zaspokojenia swoich wierzytelności także w całości od każdego z dłużników z osobna. W razie spłaty kredytu w całości przez jednego z byłych małżonków, powstaje tzw. roszczenie regresowe względem drugiego kredytobiorcy: jeżeli jeden z dłużników solidarnych spełnił świadczenie, treść istniejącego między współdłużnikami stosunku prawnego rozstrzyga o tym, czy i w jakich częściach może on żądać zwrotu od współdłużników. Jeżeli z treści tego stosunku nie wynika nic innego, dłużnik, który świadczenie spełnił, może żądać zwrotu w częściach równych (art. 376 k.c.).
W praktyce zdarza się, że jeden z małżonków zawarł umowę kredytu samodzielnie, bez wiedzy i zgody drugiego małżonka, a środki pozyskane z kredytu przeznaczył na jakieś własne cele. W takich sytuacjach za zobowiązanie kredytowe ponowi odpowiedzialność wyłącznie ten małżonek, który jest stroną umowy kredytowej. Drugi małżonek nie odpowiada za tego rodzaju długi, także po orzeczeniu rozwodu, ponieważ nie jest on stroną umowy.
Odpowiedzialność za zaległości podatkowe i z tytułu składek ZUS
Przepisy Ordynacji podatkowej przewidują, że rozwiedziony małżonek podatnika odpowiada całym swoim majątkiem solidarnie z byłym małżonkiem za zaległości podatkowe z tytułu zobowiązań podatkowych powstałych w czasie trwania wspólności majątkowej, jednakże tylko do wysokości wartości przypadającego mu udziału w majątku wspólnym (Art. 110. § 1 Op). Przepis ten stosuje się także do należności z tytułu składek ZUS.
Obrazując to zagadnienie, można przywołać jeden z najczęściej spotykanych w praktyce przypadków, gdy jeden z małżonków prowadzi jednoosobową działalność gospodarczą. Jeżeli w okresie trwania małżeństwa powstały zaległości podatkowe np. dotyczące zapłaty podatku VAT czy też podatku dochodowego, to małżonek rozwiedziony może ponosić odpowiedzialność, mimo że nie jest podatnikiem odpowiedzialnym bezpośrednio za te zobowiązania podatkowe związane z działalnością gospodarczą byłego małżonka i mimo orzeczenia rozwodu Wymaga podkreślenia, że chodzi tu o zaległości podatkowe z tytułu zobowiązań podatkowych powstałych w czasie trwania wspólności majątkowej. Aby uchronić się przed ewentualną odpowiedzialnością za zaległości podatkowe drugiego małżonka, małżonkowie mogą ustanowić jeszcze w trakcie trwania małżeństwa rozdzielność majątkową. Wypada wyjaśnić, że zgodnie z art 29 Ordynacji podatkowej w przypadku osób pozostających w związku małżeńskim odpowiedzialność za zobowiązania podatkowe obejmuje majątek odrębny podatnika oraz majątek wspólny podatnika i jego małżonka. Skutki prawne ograniczenia, zniesienia, wyłączenia lub ustania wspólności majątkowej nie odnoszą się do zobowiązań podatkowych powstałych przed dniem: zawarcia umowy o ograniczeniu lub wyłączeniu ustawowej wspólności majątkowej; zniesienia wspólności majątkowej prawomocnym orzeczeniem sądu; ustania wspólności majątkowej w przypadku ubezwłasnowolnienia małżonka; uprawomocnienia się orzeczenia sądu o separacji. Tak więc ustanowienie rozdzielności majątkowej uchyla odpowiedzialność małżonka za zaległości podatkowe drugiego małżonka na przyszłość, czyli za zaległości podatkowe powstałe po dacie ustanowienia rozdzielności majątkowej. W ten sposób uzyskuje ochronę także małżonek na wypadek rozwodu, ponieważ odpowiedzialność małżonka rozwiedzionego za zaległości podatkowe z tytułu zobowiązań podatkowych nie dotyczy wszystkich zaległości powstałych w okresie trwania małżeństwa, leczy tylko powstałych w czasie trwania wspólności majątkowej,
