Wielokrotnie tematem udzielanych porad prawnych jest testament oraz forma jego sporządzenia. Testament musi zostać przede wszystkim sporządzony w formie przewidzianej prawem oraz z zachowaniem wszelkich wymogów przewidzianych w przepisach Kodeksu cywilnego. Testament sporządzony z naruszeniem tych przepisów jest nieważny. Prawo polskie wyróżnia testamenty zwykłe i szczególne. Testamenty zwykłe mogą być sporządzone przez każdą osobę mającą zdolność testowania. Najczęściej spotykaną formą testamentu zwykłego jest testament holograficzny (własnoręczny) oraz notarialny. Artykuł 949 K.c. określa przesłanki ważności testamentu własnoręcznego.
- własnoręczne pismo,
- podpis,
- data
Testament holograficzny musi być w całości napisany pismem ręcznym. Dopuszcza się sporządzenie testamentu w każdym znanym spadkodawcy języku. Poza tym nie ma znaczenia materiał, na którym pismo zostało utrwalone, tj. materialna postać dokumentu. Może to być papier, deska, materiał, ściana itp., jednak na materiale tym musi znajdować się własnoręczne oświadczenie woli spadkodawcy odpowiadające formalnym wymogom testamentu holograficznego[1]. Testament musi zostać podpisany osobiście przez testatora. Istotne jest również miejsce złożenia takowego podpisu. Zgodnie z uchwałą 7 sędziów SN z dnia 5 czerwca 1992 r. (III CZP 41/92) podpis spadkodawcy w testamencie własnoręcznym powinien być pod rygorem nieważności złożony pod pismem zawierającym rozrządzenie na wypadek śmierci. W razie zamieszczenia podpisu w innym miejscu testament jest ważny tylko wówczas, gdy związek podpisu z treścią rozrządzenia jest oczywisty. Wszelkie dopiski znajdujące się pod podpisem są nieważne, chyba że zostały również podpisane przez testatora. Co do zasady testament powinien również być opatrzony datą, lecz nie są to przesłanki bezwzględne tak jak dwie wymienione wyżej. Zgodnie z art. 949 § 2 K.c. brak daty nie pociąga za sobą nieważności testamentu własnoręcznego, jeżeli nie wywołuje wątpliwości co do zdolności spadkodawcy do sporządzenia testamentu, co do treści testamentu lub co do wzajemnego stosunku kilku testamentów.
Testament własnoręczny (holograficzny), aby zachował swoją ważność, nie musi być nazwany w swej treści przez spadkodawcę testamentem, jeżeli jego forma odpowiada wymaganiom art. 949 § 1 k.c. (Postanowienie SN z dnia 28 września 1989 r., III CRN 292/89).
Bardzo często otrzymuję pytania, czy dopuszczalne jest sporządzenie testamentu wspólnego przez małżonków. Pamiętajmy, że polskie prawo nie dopuszcza takiej formy sporządzenia testamentu, nie ma możliwości sporządzenia wspólnego oświadczenia ostatniej woli testatorów. Każdy z małżonków w tej sytuacji powinien sporządzić testament osobno, ewentualnie powołać do dziedziczenia siebie wzajemnie.
Pamiętajmy, że materia dotycząca sporządzenia testamentów jest o wiele bardziej skomplikowana i wiele czynników również zależy od stanu faktycznego. Dlatego też zalecam, aby przed podjęciem decyzji co do ostatniej woli skonsultować powyższą czynność z profesjonalistą w punkcie nieodpłatnej pomocy prawnej.
[1] A. Kidyba (red.), Kodeks Cywilny. Komentarz. t IV. Spadki, Warszawa 2012
