Ochrona macierzyństwa według kodeksu pracy

Szczegóły
  • Ochrona przed wypowiedzeniem i rozwiązaniem umowy o pracę

Art. 177 kodeksu pracy:

  • 1. Pracodawca nie może wypowiedzieć ani rozwiązać umowy o pracę w okresie ciąży, a także w okresie urlopu macierzyńskiego pracownicy, chyba że zachodzą przyczyny uzasadniające rozwiązanie umowy bez wypowiedzenia z jej winy i reprezentująca pracownicę zakładowa organizacja związkowa wyraziła zgodę na rozwiązanie umowy.
  • 2. Przepisu § 1 nie stosuje się do pracownicy w okresie próbnym nie przekraczającym jednego miesiąca.
  • 3. Umowa o pracę zawarta na czas określony lub na czas wykonania określonej pracy albo na okres próbny przekraczający jeden miesiąc, która uległaby rozwiązaniu po upływie trzeciego miesiąca ciąży, ulega przedłużeniu do dnia porodu.
  • 31. Przepisu § 3 nie stosuje się do umowy o pracę na czas określony zawartej w celu zastępstwa pracownika w czasie jego usprawiedliwionej nieobecności w pracy.
  • 4. Rozwiązanie przez pracodawcę umowy o pracę za wypowiedzeniem w okresie ciąży lub urlopu macierzyńskiego może nastąpić tylko w razie ogłoszenia upadłości lub likwidacji pracodawcy. Pracodawca jest obowiązany uzgodnić z reprezentującą pracownicę zakładową organizacją związkową termin rozwiązania umowy o pracę. W razie niemożności zapewnienia w tym okresie innego zatrudnienia, pracownicy przysługują świadczenia określone w odrębnych przepisach. Okres pobierania tych świadczeń wlicza się do okresu zatrudnienia, od którego zależą uprawnienia pracownicze.
  • 5. Przepisy § 1, 2 i 4 stosuje się odpowiednio także do pracownika-ojca wychowującego dziecko w okresie korzystania z urlopu macierzyńskiego.

Powyższy zakaz rozwiązania przez pracodawcę umowy o pracę w okresie ciąży i urlopu macierzyńskiego dotyczy wypowiedzenia (także wypowiedzenia zmieniającego) oraz rozwiązania umowy o pracę bez wypowiedzenia z przyczyn niezawinionych przez pracownika.

Zakaz ma zastosowanie nawet wówczas:

-  jeśli oświadczenie pracodawcy zostało złożone jej w okresie przed zajściem w ciążę, lecz w okresie wypowiedzenia pracownica zaszła w ciążę

- jeśli oświadczenie pracodawcy zostało złożone w okresie ciąży pracownicy, nawet wówczas, gdy o tym fakcie nie wiedziała,

- gdy pracownica poroniła przed upływem okresu wypowiedzenia.

Zakaz ten dotyczy także pracownika-ojca wychowującego dziecko w okresie korzystania                                        z urlopu macierzyńskiego ( art. 177 § 5 k.p.).

Niemożność wypowiedzenia ani rozwiązania umowy o pracę nie dotyczy pracownicy i pracownika-ojca wychowującego dziecko w okresie korzystania z urlopu macierzyńskiego w okresie próbnym, nie przekraczającym jednego miesiąca.

Stan ciąży podlega ochronie niezależnie od tego, czy pracownica z powodu wczesnego okresu ciąży zdawała sobie sprawę ze swego stanu, a także niezależnie od tego, czy przedłożyła stosowne zaświadczenie lekarskie. Oczywiście stan ciąży powinien być stwierdzony świadectwem lekarskim, jednak nie z istnieniem tego dokumentu, lecz ze stanem ciąży związana jest ochrona przed wypowiedzeniem.

Ochroną trwałości stosunku pracy od lat objęte są umowy na czas nieokreślony. W umowach okresowych przyjęto szczególną konstrukcję prawną. Ochrona kończy się z upływem okresu, na który umowy te były zawarte, jeżeli miałyby one ulec rozwiązaniu przed upływem trzeciego miesiąca ciąży. Jeżeli jednak umowy zawarte na czas określony, na czas wykonania określonej pracy oraz na okres próbny przekraczający jeden miesiąc uległyby rozwiązaniu po upływie trzeciego miesiąca ciąży, przedłużają się z mocy prawa ( art. 177 § 3 k.p.) do dnia porodu.

Do obliczenia trzeciego miesiąca ciąży ma zastosowanie art. 112 k.c. w związku z  art. 300 k.p. Upływ trzeciego miesiąca ciąży następuje z upływem trzech miesięcy kalendarzowych, które obejmują trzy 4-tygodniowe lub trzy 28-dniowe okresy trwania ciąży (wyr. SN z 05.12.2002 r., PiZS nr 9 z 2003 r.).

 

  • Ochrona dotycząca czasu pracy, pory pracy oraz rodzaju pracy

 

Zgodnie z art. 176 kodeksu pracy:  Nie wolno zatrudniać kobiet przy pracach szczególnie uciążliwych lub szkodliwych dla zdrowia. Rada Ministrów określi, w drodze rozporządzenia, wykaz tych prac (rozporządzenie RM w sprawie wykazu prac wzbronionych kobietom).

O uciążliwości mówi się, gdy praca wymaga dużego wysiłku lub stwarza obciążenia dla ustroju ludzkiego, które, choć nie powodują bezpośrednich zagrożeń, w dłuższych okresach czasu wywołać mogą niekorzystne zmiany w funkcjonowaniu organizmu. Pojęcie szkodliwości odnoszone jest do prac grożących zatruciami lub schorzeniami zawodowymi.

Art. 178 k.p.  Pracownicy w ciąży nie wolno zatrudniać w godzinach nadliczbowych ani w porze nocnej. Pracownicy w ciąży nie wolno bez jej zgody delegować poza stałe miejsce pracy ani zatrudniać w systemie czasu pracy, o którym mowa w art. 139 k.p. (system przerywanego czasu pracy)

Art. 1781 k.p.  Pracodawca zatrudniający pracownicę w porze nocnej jest obowiązany na okres jej ciąży zmienić rozkład czasu pracy w sposób umożliwiający wykonywanie pracy poza porą nocną, a jeżeli jest to niemożliwe lub niecelowe, przenieść pracownicę do innej pracy, której wykonywanie nie wymaga pracy w porze nocnej; w razie braku takich możliwości pracodawca jest obowiązany zwolnić pracownicę na czas niezbędny z obowiązku świadczenia pracy.

Wymieniony bezwzględny zakaz pracy w ciąży w godzinach nadliczbowych oraz w porze nocnej ma związek ze stanowiskiem medycznym. Stwierdzono bowiem po licznych badaniach i obserwacji, iż istnieje współzależność między długością dnia pracownicy w ciąży, a jej stanem psychofizycznym. Przekroczenie przyjętych w umowie godzin pracy wynikających z jej normalnego trybu wywiera zatem ujemny wpływ na stan zdrowia pracownicy w ciąży.

Art. 179 k.p. Pracodawca zatrudniający pracownicę w ciąży lub karmiącą dziecko piersią przy pracy wymienionej w przepisach wydanych na podstawie art. 176, wzbronionej takiej pracownicy bez względu na stopień narażenia na czynniki szkodliwe dla zdrowia lub niebezpieczne, jest obowiązany przenieść pracownicę do innej pracy, a jeżeli jest to niemożliwe, zwolnić ją na czas niezbędny z obowiązku świadczenia pracy.

Zgodnie z art. 185 § 2 kodeksu pracy pracodawca jest obowiązany udzielać pracownicy ciężarnej zwolnień od pracy na zalecone przez lekarza badania lekarskie, przeprowadzane w związku z ciążą, jeżeli badania te nie mogą być przeprowadzone poza godzinami pracy. Za czas nieobecności w pracy z tego powodu pracownica zachowuje prawo do wynagrodzenia.

W związku z powyższym z tytułu nieobecności z powodu badań lekarskich pracownica ciąży zachowuje prawo do wynagrodzenia, którego wysokość - zgodnie z rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki w sprawie sposobu ustalania wynagrodzenia w okresie niewykonywania pracy oraz wynagrodzenia stanowiącego podstawę obliczania odszkodowań, odpraw, dodatków wyrównawczych do wynagrodzenia oraz innych należności przewidzianych w Kodeksie pracy ustalana jest przy zastosowaniu zasad obowiązujących przy ustalaniu wynagrodzenia za urlop wypoczynkowy.

Art. 187 k.p.

  • 1 Pracownica karmiąca dziecko piersią ma prawo do dwóch półgodzinnych przerw w pracy wliczanych do czasu pracy. Pracownica karmiąca więcej niż jedno dziecko ma prawo do dwóch przerw w pracy, po 45 minut każda. Przerwy na karmienie mogą być na wniosek pracownicy udzielane łącznie.
  • 2 Pracownicy zatrudnionej przez czas krótszy niż 4 godziny dziennie przerwy na karmienie nie przysługują. Jeżeli czas pracy pracownicy nie przekracza 6 godzin dziennie, przysługuje jej jedna przerwa na karmienie.