Umowy „kupna-sprzedaży” należą obecnie do jednych z najczęściej zawieranych typów umów cywilnoprawnych istniejących w obrocie pomiędzy przedsiębiorcą, a konsumentem, szczególnie w przypadku sprzedaży świadczonych poprzez drogę elektroniczną, czyli tzw. umów zawieranych na odległość.
Niejednokrotnie dopiero po zakupie określonych rzeczy okazuje się, że nabyty towar nie spełnia naszych oczekiwań lub posiada jakąś wadę. To właśnie w takich przypadkach przychodzą nam z pomocą zapisy zawarte w ustawie o prawach konsumenta, które odsyłają bezpośrednio do przepisów zawartych w kodeksie cywilnym w tytule XII, dział II dotyczących rękojmi.
-
DEFINICJA:
Zgodnie z art. 556 k.c. sprzedawca jest odpowiedzialny względem kupującego, jeżeli rzecz sprzedana ma wadę fizyczną lub prawną (rękojmia).
Wadą fizyczną jest wada polegająca na niezgodności rzeczy sprzedanej z umową, w szczególności jeśli rzecz sprzedana:
- nie ma właściwości, które rzecz tego rodzaju powinna mieć ze względu na cel w umowie oznaczony albo wynikający z okoliczności lub przeznaczenia, np. radio zainstalowane w magnetofonie nie odbiera poprawnie, nie działa stacja dysków CD w laptopie,
- nie ma właściwości, o których istnieniu sprzedawca zapewnił kupującego, w tym przedstawiając próbkę lub wzór, np. opisana przez właściciela sklepu moneta, która jest zgodnie z opisem właściciela sklepu oryginalna jest falsyfikatem,
- nie nadaje się do celu, o którym kupujący poinformował sprzedawcę przy zawarciu umowy, a sprzedawca nie zgłosił zastrzeżenia co do takiego jej przeznaczenia, np. zakupiony aparat fotograficzny nie jest wodoodporny, a konsument zaznaczył sprzedawcy, że chce kupić aparat o takich właśnie funkcjach;
- została kupującemu wydana w stanie niezupełnym, np. drukarka nieposiadająca tonera startowego, który powinna posiadać w zestawie,
- w razie nieprawidłowego jej zamontowania i uruchomienia, jeżeli czynności te zostały wykonane przez sprzedawcę lub osobę trzecią, za którą sprzedawca ponosi odpowiedzialność, albo przez kupującego, który postąpił według instrukcji otrzymanej od sprzedawcy.
Z kolei wada prawna powstaje, gdy:
- rzecz sprzedana stanowi własność osoby trzeciej, np. pochodzi z paserstwa
- rzecz jest obciążona prawem osoby trzeciej, np. innej osobie przysługuje prawo pierwokupu,
- ograniczenie w korzystaniu lub rozporządzaniu rzeczą wynika z decyzji lub orzeczenia właściwego organu, np. zabezpieczenie rzeczy w postępowaniu sądowym.
-
UPRAWNIENIA Z TYTUŁU RĘKOJMI:
1) żądanie usunięcia wady,
2) żądanie wymiany rzeczy na wolną od wad,
3) obniżenie ceny,
4) odstąpienie od umowy – jeśli wada jest istotna.
Usunięcie wady i wymiana wadliwego towaru:
W przypadku wady rzeczy sprzedanej kupujący ma uprawnienie do żądania wymiany rzeczy na wolną od wad albo do żądania usunięcia wady. Obowiązkom tym sprzedawca powinien sprostać w rozsądnym czasie i w sposób niepowodujący nadmiernych niedogodności dla kupującego.
Powszechnie uznaje się, że kupujący może żądać tylko świadczenia takiej samej rzeczy wolnej od wad (rzeczy fabrycznie nowej tego samego rodzaju), co z natury ogranicza to roszczenie do rzecz zamiennych (dostarczenie rzeczy zamiennej może nastąpić w wyniku zawarcia ugody lub nowej umowy) (zob. wyr. SN z 16.11.2012 r., III CSK 24/12, Legalis; R. Trzaskowski, w: J. Gudowski, Komentarz KC, t. 4, 2017, art. 561, teza 35 i n.). Sprzedawca wymieniając rzecz nie może żądać od kupującego dopłaty w związku ze wzrostem ceny rzeczy od momentu zawarcia umowy. Należy również wskazać, iż generalnie nie podlegają wymianie rzeczy oznaczone co do tożsamości, w szczególności nieruchomości i rzeczy nabyte jako używane.
Przywrócenie zgodności rzeczy z umową może nastąpić również poprzez usunięcie wady rzeczy przez sprzedawcę. W przypadku wyboru tej formy rękojmi przez kupującego zaakceptować należy, że to sprzedawca określa, w jaki sposób dokona usunięcia wady. Usunięcie wady ma bowiem za zadanie doprowadzić do przywrócenia zgodności rzeczy sprzedanej z umową. Może ono znaleźć zastosowanie zarówno w odniesieniu do rzeczy oznaczonych co do gatunku, jak i oznaczonych co do tożsamości. Usunięcie wady najczęściej polega na naprawie rzeczy w znaczeniu technicznym. Jednakże roszczenie to przysługuje również, gdy rzecz ma wadę prawną. Usunięcie wady prawnej polegać będzie na podjęciu czynności prawnych, których celem jest usunięcie ograniczeń w realizacji prawa własności kupującego. Jeżeli usunięcie wady nie pozwoliło na przywrócenie rzeczy do stanu zgodnego z umową, kupujący może dodatkowo żądać obniżenia ceny na podstawie art. 560 k.c.
Wyjątki:
Sprzedawca może odmówić kupującemu dokonania wymiany rzeczy lub usunięcia wady, jeżeli doprowadzenie do zgodności z umową rzeczy wadliwej w sposób wybrany przez kupującego jest niemożliwe albo wymagałoby nadmiernych kosztów w porównaniu z drugim możliwym sposobem doprowadzenia do zgodności z umową. Niemożliwość wymiany rzeczy lub usunięcia wady powinna być trwała i obiektywna
W przypadku skorzystania przez Konsumenta z uprawnienia do usunięcia wady lub do żądania wymiany rzeczy na wolną od wad, Sprzedawca będący przedsiębiorcą może odmówić zadośćuczynieniu tego żądania również w razie, gdyby:
- doprowadzenie do zgodności z umową rzeczy wadliwej jest niemożliwe,
- doprowadzenie do zgodności z umową rzeczy wadliwej w sposób wybrany przez kupującego w porównaniu z drugim z możliwych sposobów wymagałoby nadmiernych kosztów,
- jego koszty przewyższały cenę rzeczy sprzedanej.
Obniżenie ceny i odstąpienie od umowy:
W razie złożenia oświadczenia o obniżeniu ceny, obniżona cena powinna pozostawać w takiej proporcji do ceny wynikającej z umowy, w jakiej wartość rzeczy z wadą pozostaje do wartości rzeczy bez wady.
Zgodnie z art. 560 § 1k.c., jeżeli rzecz sprzedana ma wadę, kupujący może złożyć oświadczenie o obniżeniu ceny. Jego złożenie nie musi być poprzedzone domaganiem się przez kupującego naprawienia rzeczy lub wymiany rzeczy na wolną od wad. Istotą obniżenia ceny jest przywrócenie pełnej ekwiwalentności świadczeń stron zawartej umowy. W wyniku obniżenia ceny przestaje obowiązywać dotychczasowe wynagrodzenie i należy je ustalić na nowo (por. wyr. SA w Warszawie z 22.1.1997 r., I ACa 105/96, OSA 1997, Nr 3, poz. 28, s. 48).
Z kolei, gdy kupujący odstępuje od umowy z powodu wady rzeczy sprzedanej, jego uprawnienie obejmuje przede wszystkim roszczenie o zwrot kwoty nominalnej (ceny sprzedaży), która może być zwaloryzowana jedynie na podstawie art. 3581 § 3 k.c. Żądając odstąpienia od umowy kupujący składa oświadczenie o odstąpieniu od umowy. Dla skutecznego złożenia oświadczenia o odstąpieniu nie wymaga się równoczesnego zwrotu rzeczy wadliwej. Złożenie oświadczenia o odstąpieniu od umowy tak jak w przypadku żądania o obniżenie ceny nie musi być poprzedzone domaganiem się przez kupującego naprawienia rzeczy lub wymiany rzeczy na wolną od wad. W jego treści wskazana powinna być wada będąca przyczyną odstąpienia. Należy wskazać, iż w razie odstąpienia przez kupującego od umowy, strony powinny zwrócić sobie nawzajem otrzymane świadczenia. Jednakże strona odstępująca od umowy w razie spełnienia odpowiednich przesłanek i poniesieniu przez nią szkody z powodu niewykonania zobowiązania przez stronę przeciwną, może domagać się jej naprawienia. Odstąpienie od umowy sprzedaży rzeczy ruchomej przenosi własność rzeczy z powrotem na sprzedawcę.
Wyjątki:
- jeżeli spośród rzeczy sprzedanych tylko niektóre są wadliwe i dają się odłączyć od rzeczy wolnych od wad, bez szkody dla stron obu, uprawnienie kupującego do odstąpienia od umowy ogranicza się do rzeczy wadliwych,
- kupujący może złożyć oświadczenie o obniżeniu ceny albo odstąpieniu od umowy, chyba że sprzedawca niezwłocznie i bez nadmiernych niedogodności dla kupującego wymieni rzecz wadliwą na wolną od wad albo wadę usunie. Ograniczenie to nie ma zastosowania, jeżeli rzecz była już wymieniona lub naprawiana przez sprzedawcę albo sprzedawca nie uczynił zadość obowiązkowi wymiany rzeczy na wolną od wad lub wadę usunie,
- obniżona cena powinna pozostawać w takiej proporcji do ceny wynikającej z umowy, w jakiej wartość rzeczy z wadą pozostaje do wartości rzeczy bez wady,
- kupujący nie może odstąpić od umowy, jeżeli wada jest nieistotna.