Zgodnie z art. 24f ust. 1 ustawy z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym (Dz. U z 2019 r., poz. 506 z póz. zm)  radni nie mogą prowadzić działalności gospodarczej na własny rachunek lub wspólnie z innymi osobami z wykorzystaniem mienia komunalnego gminy, w której radny uzyskał mandat, a także zarządzać taką działalnością lub być przedstawicielem czy pełnomocnikiem w prowadzeniu takiej działalności. Z kolei w myśl art. 24f ust.1a cytowanej ustawy „Jeżeli radny przed rozpoczęciem wykonywania mandatu prowadził działalność gospodarczą, o której mowa w ust. 1, jest obowiązany do zaprzestania prowadzenia tej działalności gospodarczej w ciągu 3 miesięcy od dnia złożenia ślubowania. Niewypełnienie obowiązku, o którym mowa w zdaniu pierwszym, stanowi podstawę do stwierdzenia wygaśnięcia mandatu radnego w trybie art. 383 ustawy, 

o której mowa w art. 24b ust. 6.”

Ustawodawca w art. 383 § 1 pkt 5 ustawy z dnia 5 stycznia 2011r. - Kodeks wyborczy (Dz. U. z 2019 r., poz. 684 z późn. zm.) przewidział, że wygaśnięcie mandatu radnego następuje w przypadku naruszenia ustawowego zakazu łączenia mandatu radnego z wykonywaniem określonych w odrębnych przepisach funkcji lub działalności.

Jak wynika z art. 383 § 5 wskazanej ustawy, jeżeli radny przed dniem wyboru wykonywał funkcję lub prowadził działalność o której mowa w § 1 pkt 5, obowiązany jest do zrzeczenia się funkcji lub zaprzestania prowadzenia działalności w ciągu 3 miesięcy od dnia złożenia ślubowania. W przypadku nie zrzeczenia się funkcji lub niezaprzestania prowadzenia działalności przez radnego w terminie, o którym mowa w § 5, rada stwierdza wygaśnięcie mandatu radnego, w drodze uchwały, w ciągu miesiąca od upływu tego terminu (art. 383 § 6).

Wskazać należy wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 20 marca 2018 r. sygn. II OSK 425/18( publ. LEX 2486031) zgodnie z którym „Podjęcie przez radę gminy uchwały w przedmiocie stwierdzenia wygaśnięcia mandatu radnego sprowadza się do stwierdzenia zaistnienia oznaczonych przesłanek, z którymi art. 383 § 1 uKw wiąże przypadki wygaśnięcia takiego mandatu. Wskazanie w art. 383 § 2 uKw, że rada podejmuje taką uchwałę w terminie miesiąca od dnia wystąpienia przyczyny wygaśnięcia mandatu nie oznacza(...) , że rada traci tę kompetencję w wyniku upływu tego terminu. Ustawodawca nie określił sankcji z tytułu upływu terminu przewidzianego w art. 383 § 2 uKw dla rady gminy, w postaci wygaśnięcia kompetencji tego organu do stwierdzenia wygaśnięcia mandatu radnego. W judykaturze prezentowane było stanowisko,(...) , wedle którego uchwała o stwierdzeniu wygaśnięcia mandatu radnego powinna być podjęta w terminie miesiąca od wystąpienia przyczyny wygaśnięcia mandatu. Termin ten ma charakter instrukcyjny, jego upływ nie pozbawia rady prawa do podjęcia rozstrzygnięcia (por. wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 15 grudnia 2015 r., II OSK 2420/15, CBOSA). Podobnie należy oceniać charakter terminu do podjęcia uchwały w odniesieniu do przypadku uregulowanego w art. 383 § 6 uKw.”.

Zbieżne stanowisko zajął NSA w wyroku z dnia 17 października 2013r sygn. II OSK 2294/13 (publ. LEX nr 149112).

Podkreślenia wymaga także, że w myśl §  3 art. 383 powołanej wyżej ustawy „W przypadkach określonych w § 1 pkt 2, 3, 5 i 7 przed podjęciem uchwały o wygaśnięciu mandatu należy umożliwić radnemu złożenie wyjaśnień”.

Wskazane jest powołanie się na stanowisko sądów administracyjnych w zakresie procedury stwierdzenia wygaśnięcia mandatu radnego. W myśl prezentowanego stanowiska „Co prawda ustawodawca w art. 383 § 2 Kodeksu wyborczego wskazał, że wygaśnięcie mandatu stwierdza w drodze uchwały rada gminy w terminie miesiąca od dnia wystąpienia przyczyny wygaśnięcia mandatu i jest to jej ustawowy obowiązek, to jednak uchwała rady jedynie potwierdza wygaśnięcie, natomiast nie jest aktem tworzącym (wygaszającym). Jeżeli rada nie wyda aktu potwierdzającego wygaśnięcie mandatu radnego, aktualizuje się procedura zawarta w art. 98a ust. 1 i 2 u.s.g., tj. wojewoda wzywa organ gminy do podjęcia odpowiedniego aktu w terminie 30 dni, a w razie bezskutecznego upływu terminu, po powiadomieniu ministra właściwego do spraw administracji publicznej, wydaje zarządzenie zastępcze.” ( vide: wyrok WSA w Białymstoku z dnia 14 czerwca 2018 r. sygn. akt II SA/Bk 209/18 , publ. LEX nr 2510736, wyrok WSA w Białymstoku z dnia 17.01.2017 r. sygn. akt II SA /Bk 804/16 publ. LEX nr 2201111, wyrok WSA w Bydgoszczy z dnia 27 lipca 2016 r., sygn. akt II SA/Bd 575/16 publ. Centralna Baza Orzeczeń Sądów Administracyjnych, wyrok NSA z dnia 7 marca 2017r. sygn. akt II OSK 41/17 publ. Centralna Baza Orzeczeń Sądów Administracyjnych ).

W zakresie przesłanek wynikających z art. 24 f ustawy o samorządzie gminnym, a dotyczących ograniczenia prowadzenia działalności gospodarczej przez radnego zwrócić należy uwagę na wyrok NSA z dnia 3 sierpnia 2017 r., sygn. akt II OSK 765/17 (publ. LEX nr 2365455) w myśl którego „(...) norma art. 24f ust. 1 Usg nie ogranicza zakazu do "własności" ani do "zarządzania" mieniem komunalnym, lecz używa znacznie pojemniejszego określenia: "wykorzystanie mienia", którego granice desygnatów są o wiele trudniej uchwytne. Na pewno to wykorzystanie mienia gminy musi pozostawać w związku funkcjonalnym z działalnością gospodarczą. (...)W orzecznictwie sądów administracyjnych ugruntował się pogląd, że sformułowanie "wykorzystywanie" odnosi się do wszystkich przypadków korzystania z mienia komunalnego gminy w ramach prowadzonej działalności gospodarczej, bez względu na to, czy wykorzystanie to ma podstawę prawną czy też nie, jest stałe bądź jednorazowe, wreszcie czy jest odpłatne czy też nieodpłatne (por. wyrok NSA z dnia 5 listopada 2010 r., II OSK 1714/10, LEX nr 746748). Wykorzystanie mienia komunalnego jest wystarczającą przesłanką do wygaśnięcia mandatu radnego i nie ma znaczenia, czy przy wykorzystaniu tego mienia komunalnego radny odniósł korzyści, czy też nie. Przepis art. 24f ust. 1 Usg nie uzależnia bowiem wygaśnięcia mandatu radnego od osiągnięcia zysku z korzystania z mienia komunalnego, lecz rozstrzygający jest sam fakt korzystania z tego mienia (zob. wyrok NSA z dnia 1 lipca 2010 r., sygn. akt II OSK 921/10, LEX nr 688796).”

Powyższe stanowisko prezentuje także NSA w wyroku z dnia 17 stycznia 2018 r., sygn. II OSK 2955/17 (publ. Centralna Baza Orzeczeń Sądów Administracyjnych ) oraz w wyroku z dnia 21 lutego 2018 r., .sygn. akt II OSK 150/18 (publ. LEX nr 2462790). Biorąc pod uwagę przesłanki art. 24 f ustawy o samorządzie gminnym w związku 

z art. 383 § 1 pkt. 5 ustawy Kodeks wyborczy każdorazowo niezbędne jest ustalenie rzeczywistego stanu faktycznego poprzez m.in. zweryfikowanie argumentów mających oparcie w faktach i dokumentach.