Zaliczka i zadatek dwa słowa rozpoczynające się na „z” brzmią podobnie i często są ze sobą mylone, choć ich charakter i funkcja są odmienne. Podpisując umowę chcemy zabezpieczyć się na wypadek jej niewykonania przez drugą stronę. Warto przyjrzeć się jaka jest między nimi różnica, by nie popełnić „kosztownego” dla nas błędu.

Zadatek ma za zadanie chronić nasz interes, jeżeli umowa nie zostanie wykonana przez drugą stronę, więc:
1. zadatek został przez nas dany, możemy żądać od drugiej strony sumy dwukrotnie wyższej,
2. otrzymaliśmy od drugiej strony zadatek możemy go zatrzymać.

Zadatek pełni funkcję rekompensaty. Jednakże nie dotyczy ona sytuacji rozwiązania umowy ani nie wykonania umowy wskutek okoliczności, za które żadna ze stron nie ponosi odpowiedzialności albo za które ponoszą odpowiedzialność obie strony. Kiedy umowa zostanie wykonana zadatek ulega zaliczeniu na poczet świadczenia strony, która go dała lub jeżeli zaliczenie nie jest możliwe ulega zwrotowi.

Zaliczka według Kodeksu Cywilnego to obowiązek osoby dającej zlecenie do pokrywania ponoszonych przez przyjmującego zlecenie wydatków. Obowiązek ten uzależniony jest od zaistnienia dwóch przesłanek:

1. prawidłowe wykonanie zlecenia wymaga wydatków;

2. przyjmujący zlecenie zażądał udzielenia mu zaliczki.

Dlaczego więc kupując samochód, AGD, nieruchomość w umowach jest zapis o obowiązku wpłacenia zaliczki?Jest to instytucja wykształcona przez praktykę, a ugruntowana w orzecznictwie Sądu Najwyższego. Zaliczka, w takim rozumieniu, jest to suma pieniężna wpłacona przez kupującego (zamawiającego usługę) na poczet ceny końcowej. W przypadku, gdy umowa ostateczna nie zostanie zawarta strona, która otrzymała zaliczkę musi ją zwrócić. Zgodnie z jej istotą została ona wpłacona na poczet ceny końcowej, a skoro transakcja nie doszła do skutku zachowanie byłoby niezasadne, gdyż zaliczka nie pełni funkcji rekompensującej.

Ostatnią z opisanych tutaj form zabezpieczenia umowy jest kara umowna. Chroni ona stronę w przypadku niewykonania lub nienależytego wykonania umowy, a jej wysokość zależy wyłącznie od ustaleń strony, które zawarły w umowie. Oprócz kar umownych określonych kwotowo może być nią zatrzymanie przez stronę otrzymanej uprzednio zaliczki, lecz tylko wtedy, gdy zapis taki znajdzie się w umowie. Stanowi ona formę odszkodowania za niewykonanie lub nienależyte wykonanie zobowiązania.

Podstawa prawna: art. 394, 410 § 2, 483, 484, 743 Ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 roku – Kodeks cywilny (Dz.U. 1964 nr 16 poz. 93 z późn. zm.).