Przedterminową spłatę kredytu konsumenckiego regulują przepisy przewidziane w rozdziale 4 ustawy z dnia 12 maja 2011 roku o kredycie konsumenckim (dalej ustawa o kredycie konsumenckim albo u.k.k.). Przepisy przewidziane w tym rozdziale u.k.k. znajdują odpowiednie zastosowanie do wszystkich umów, które spełniają przesłanki uznania za umowę o kredyt konsumencki określone w art. 3 ust. 1 u.k.k., w szczególności umów, których przedmiotem jest udostępnienie kredytobiorcy pod tytułem zwrotnym środków pieniężnych (kredyt bankowy w rozumieniu art. 69 ust. 1 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 roku – Prawo bankowe, pożyczka).
Zgodnie z art. 48 ust. 1 u.k.k. konsumentowi przysługuje prawo dokonania w każdym czasie spłaty całości albo części kredytu konsumenckiego przed terminem określonym w umowie. Analiza treści tego artykułu prowadzi do wniosku, że termin do wcześniejszej spłaty kredytu konsumenckiego zastrzeżony jest na korzyść konsumenta (dłużnika) co oznacza, że jest on uprawniony do dokonania wcześniejszej spłaty kredytu konsumenckiego, natomiast kredytodawca (wierzyciel) nie może odmówić jego przyjęcia. Kredytodawca nie może sam domagać się od kredytobiorcy wcześniejszej spłaty kredytu konsumenckiego, chyba że – w odpowiednim trybie – dokonał wypowiedzenia umowy o kredyt konsumencki albo na podstawie art. 458 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 roku – Kodeks cywilny (dalej kodeks cywilny albo k.c.) nastąpiła natychmiastowa wymagalność wierzytelności. Ponadto z treści art. 48 u.k.k. wynika, że konsument może dokonać przedterminowej spłaty tego kredytu w każdym czasie, co skutkuje zmniejszeniem całkowitego kosztu kredytu konsumenckiego o odsetki oraz inne koszty przypadające na pozostały okres obowiązywania umowy.
Artykuł 48 u.k.k. stanowi tylko o spłacie kredytu konsumenckiego, jednak ze względów funkcjonalnych należy uznać, że dotyczy on spełnienia przez kredytobiorcę każdego świadczenia pieniężnego wynikającego z umowy o kredyt konsumencki: świadczenia głównego (kapitału kredytu konsumenckiego) oraz wszelkiego rodzaju świadczeń ubocznych (np. odsetek, prowizji, opłat). Dodatkowo przewidziany w treści art. 48 u.k.k. zwrot „część kredytu” może oznaczać dowolną kwotę zadłużenia, które obciąża konsumenta. Spłacana przed terminem wskazanym w umowie o kredyt konsumencki część kredytu może stanowić część raty kredytu albo jej równowartość, a także kwotę przewyższającą wartość pojedynczej raty kredytu konsumenckiego lub wielokrotność raty tego kredytu.
Analiza treści art. 48 u.k.k. prowadzi do wniosku, że prawo konsumenta do przedterminowej spłaty kredytu konsumenckiego łączy się z przypadkami, w których umowa określa termin spłaty kredytu konsumenckiego. Jednak art. 48 u.k.k. znajduje także zastosowanie do kredytu konsumenckiego udzielonego bezterminowo (umowy o kredyt konsumencki zawartej na czas nieokreślony). Mając na uwadze, że kredytobiorcy przysługuje – bez ograniczeń – możliwość dokonania wcześniejszej spłaty kredytu konsumenckiego w każdym czasie, gdy postanowienia umowy określają termin spełnienia świadczenia, to tym bardziej należy przyznać konsumentowi takie prawo, jeżeli postanowienia umowy o kredyt konsumencki nie przewidują terminu spłaty tego kredytu. Prawo konsumenta do przedterminowej spłaty kredytu konsumenckiego wynika z ustawy o kredycie konsumenckim i zgodnie z art. 30 ust. 1 pkt 16 u.k.k. jest obligatoryjnym elementem umowy o kredyt konsumencki co powoduje, że kredytobiorca nie może zostać pozbawiony tego prawa.
Artykuł 48 u.k.k. zakazuje wprowadzenia wszelkiego rodzaju postanowień umownych, które mogłyby ograniczać lub uniemożliwiać skorzystanie przez kredytobiorcę z prawa do przedterminowej spłaty kredytu konsumenckiego. Podjęcie decyzji o przedterminowej spłacie kredytu konsumenckiego, a także wybór momentu jej dokonania należy tylko do konsumenta, a kredytodawca nie może ograniczać tego uprawnienia konsumenta. Wybór momentu dokonania przedterminowej spłaty kredytu konsumenckiego należy więc tylko do konsumenta. Niedopuszczalne jest wprowadzenie do umowy o kredyt konsumencki postanowienia, w świetle którego wcześniejsza spłata tego kredytu zostanie uzależniona od poinformowania o tym kredytodawcy przez konsumenta albo zgody kredytodawcy na dokonanie wcześniejszej spłaty przez kredytobiorcę (wskazana reguła znajduje także odpowiednie zastosowanie do wcześniejszego spełnienia świadczeń ubocznych). Niedozwolone klauzule umowne stanowią także postanowienia wprowadzające dolne progi kwotowe albo procentowe dla spłaty, w szczególności dopuszczające dokonanie częściowych spłat kredytu konsumenckiego przed terminem w kwotach nie niższych niż kwota raty. Ponadto nieważne są również klauzule umowne określające termin do dokonania wcześniejszej spłaty kredytu konsumenckiego, w tym przewidujące dokonywanie wcześniejszej spłaty tylko w umownych terminach przewidzianych do dokonywania spłat rat kredytu konsumenckiego. Natomiast nie pozostają sprzeczne art. 48 u.k.k. postanowienia umowne określające, zgodnie z art. 454 k.c., miejsce dokonania spłaty kredytu konsumenckiego przed terminem albo moment uznania spłaty za dokonaną np. uznające spłatę za dokonaną w momencie przekazania środków pieniężnych bankowi kredytodawcy przez bank kredytobiorcy
Kredytodawca nie może odmówić przyjęcia środków pieniężnych zaofiarowanych mu przez kredytobiorcę tytułem spłaty kredytu konsumenckiego. W przypadku, gdy kredytodawca bez podania uzasadnionej przyczyny uchyla się od przyjęcia spłacanego przed terminem kredytu konsumenckiego, albo odmawia dokonania czynności, bez której spełnienie świadczenia nie może nastąpić np. nie podaje numeru rachunku bankowego, lub oświadcza, że nie przyjmie świadczenia, wówczas kredytodawca popada względem kredytobiorcy w zwłokę (art. 486 § 1 k.c.). Kredytobiorca może wówczas złożyć przedmiot świadczenia do depozytu sądowego, zwalniając się z zobowiązania kredytowego (art. 470 k.c.). Dodatkowo, konsument może żądać od kredytodawcy naprawienia szkody stanowiącej następstwo jego zwłoki (art. 486 § 2 k.c.).
Należy nadmienić, że art. 48 u.k.k. jest przepisem bezwzględnie obowiązującym. Nie jest on przepisem semidyspozytywnym, gdyż trudno sobie wyobrazić regulację umowną korzystniejszą dla konsumenta.