Roszczenie przysługujące przeciwko właścicielowi gruntu dotyczące wynagrodzenia za budynki i urządzenia istniejące w dniu zwrotu użytkowanego gruntu przysługuje użytkownikowi wieczystemu, zgodnie z art. 33 ust. 2 u.g.n., jego wysokość powinna być równa wartości tych budynków i urządzeń określonej na dzień wygaśnięcia użytkowania wieczystego. Ustalenie wysokości wynagrodzenia za budynki wzniesione przez użytkownika wieczystego istniejące w dniu wygaśnięcia użytkowania wieczystego może w świetle art. 236 k.c. stanowić element umowy o oddanie gruntu w użytkowanie wieczyste, składnik ten nie jest jednak obligatoryjny.
Roszczenia określone w art. 243 mają charakter majątkowy i jako takie ulegają przedawnieniu. W obu przypadkach objętych art. 243 początkiem biegu przedawnienia roszczeń jest dzień zwrotu rzeczy. Zwrotem rzeczy jest stworzenie właścicielowi sytuacji, w której to od niego zależy, czy obejmie ją we władanie, ewentualnie udzieli on zgody na korzystanie z niej w określonych granicach przez posiadacza. Należy jednak zauważyć, roszczenie ujęte w art. 243 powstają wcześniej – z chwilą wygaśnięcia użytkowania wieczystego. W przypadku roszczenia o wynagrodzenie za budynki i urządzenia mamy do czynienia z przesunięciem początku biegu przedawnienia względem dnia wymagalności roszczenia. Termin przedawnienia roszczeń określonych w art. 243 wynosi 3 lata od dnia zwrotu rzeczy. Jest to termin szczególny wobec terminów określonych w art. 120.
Zwrot właścicielowi nieruchomości będącej przedmiotem użytkowania wieczystego ma nastąpić po wygaśnięciu wieczystego użytkowania i bez nieuzasadnionej zwłoki, chyba że z umowy wynikałoby co innego. Roszczenie o wydanie gruntu przysługujące Skarbowi Państwa lub jednostce samorządu terytorialnego po wygaśnięciu użytkowania wieczystego nie ulega – jako roszczenie windykacyjne dotyczące nieruchomości – przedawnieniu, w myśl art. 223 § 1 k.c.
Zgodnie z art. 33 ust. 2 u.g.n. w razie wygaśnięcia użytkowania wieczystego na skutek upływu okresu ustalonego w umowie albo na skutek rozwiązania umowy przed upływem tego okresu użytkownikowi wieczystemu przysługuje wynagrodzenie za wzniesione przez niego lub nabyte na własność budynki i inne urządzenia. Zasadę tę stosuje się odpowiednio do użytkowania wieczystego nabytego w inny sposób niż w drodze umowy zawartej w formie aktu notarialnego (art. 33 ust. 4 u.g.n.). W konsekwencji roszczenie o wynagrodzenie nie będzie zasadne w przypadku zrzeczenia się użytkowania wieczystego. Zgodnie z art. 33 ust. 2 u.g.n. także za budynki i inne urządzenia wzniesione wbrew postanowieniom umowy wynagrodzenie nie przysługuje, co stanowi swoistą sankcję cywilną za naruszenie warunków umownych.
Konkludując, jeśli budynki wzniesione przez użytkownika wieczystego na przedmiotowym gruncie oddanym w użytkowanie wieczyste były zgodne z przeznaczeniem nieruchomości określonym w umowie o oddanie gruntu w użytkowanie wieczyste termin przedawnienia roszczenia należałoby liczyć od dnia zwrotu nieruchomości, jeśli budynki te posadowione zostały niezgodnie z przeznaczeniem na jaki nieruchomość została oddana w użytkowanie wieczyste odszkodowanie nie należy się.
