Odrzucenie spadku w imieniu małoletniego dziecka. Wpływ postępowania o uzyskanie zgody na odrzucenie spadku w imieniu małoletniego dziecka na bieg terminu do złożenia oświadczenia o odrzuceniu spadku
Stosownie do przepisów Kodeksu cywilnego spadkobierca powołany do spadku z ustawy bądź z testamentu może spadek przyjąć bez ograniczenia odpowiedzialności za długi (przyjęcie proste), bądź przyjąć spadek z ograniczeniem tej odpowiedzialności (przyjęcie z dobrodziejstwem inwentarza), bądź też spadek odrzucić.
Odrzucenie spadku następuje w formie oświadczenia, które należy złożyć przed sądem lub przed notariuszem. Jeżeli spadkobierca dokona odrzucenia spadku, traktuje się go jakby nie dożył otwarcia spadku i tym samym zostaje on wyłączony od dziedziczenia. Konieczność odrzucenia spadku zachodzi zazwyczaj w sytuacji, kiedy zmarły nie pozostawił żadnego majątku spadkowego, a jedynie niezrealizowane zobowiązania. Zdolność do złożenia oświadczenia w przedmiocie odrzucenia spadku przysługuje osobom, które posiadają pełną zdolność do czynności prawnych. Stosownie do art. 11 Kodeksu cywilnego pełną zdolność do czynności prawnych nabywa się z chwilą uzyskania pełnoletności. W przypadku, kiedy do dziedziczenia dochodzi przez osobę niepełnoletnią, nie może ona samodzielnie skutecznie złożyć oświadczenia o odrzuceniu spadku. Oświadczenie takie w jej imieniu powinien złożyć jej przedstawiciel ustawowy. Przepisy kodeksu rodzinnego i opiekuńczego wskazują, iż przedstawicielami ustawowymi dziecka są jego rodzice, jeżeli przysługuje im władza rodzicielska.
Odrzucenie spadku jest czynnością przekraczającą zakres zwykłego zarządu, z tego względu przed jej dokonaniem przedstawiciel ustawowy dziecka winien wystąpić do sądu rodzinnego i opiekuńczego o uzyskanie stosownej zgody. Właściwym miejscowo sądem dla złożenia wniosku jest sąd rejonowy – wydział rodzinny, w rejonie którego znajduje się miejsce zamieszkania dziecka pozostającego pod władzą rodzicielską. Wnioskodawca powinien udowodnić, iż odrzucenie spadku pozostaje zgodne z interesem dziecka poprzez wykazanie, iż długi spadkowe przekraczają wartość stanu czynnego spadku. Przykładowo, wnioskodawca może złożyć do sądu umowy kredytu bądź pożyczki zawarte przez zmarłego, wydane w stosunku do zmarłego nakazy zapłaty, wyroki bądź inne pisma świadczące o istniejącym zadłużeniu zmarłego. W braku dysponowania wskazanymi dokumentami, sąd na wniosek strony zwróci się o przedstawienie informacji o zobowiązaniach zmarłego do określonych podmiotów/instytucji. Oświadczenie o odrzuceniu spadku powinno być złożone w ciągu sześciu miesięcy od dnia, w którym spadkobierca dowiedział się o tytule swego powołania. Należy zaznaczyć, iż bieg 6-miesięcznego terminu na złożenie oświadczenia o odrzuceniu spadku ulega zawieszeniu na czas trwania postępowania sądowego w przedmiocie uzyskania zgody na dokonanie tej czynności w imieniu małoletniego dziecka. W praktyce przedstawia się to w taki sposób, iż bieg terminu zawiesza się z dniem złożenia wniosku w sądzie bądź nadania go za pośrednictwem placówki pocztowej i zacznie biec na nowo z dniem następnym po dniu uprawomocnienia się orzeczenia w przedmiocie zgody na odrzucenie spadku. Powyższe potwierdził Sąd Najwyższy w postanowieniu z dnia 20 listopada 2013 r., sygn. akt I CSK 329/13, w którego tezie wskazano, iż „złożenie wniosku o zezwolenie na odrzucenie spadku w imieniu małoletniego powoduje zawieszenie – na czas trwania postępowania – biegu terminu określonego w art. 1015 § 1 k.c.”
