Umowa o zakazie konkurencji jest powszechnie stosowanym instrumentem prawnym służącym ochronie interesów pracodawcy. W polskim prawie pracy regulacje dotyczące zakazu konkurencji znajdują się w Kodeksie pracy (art. 101¹–101⁴ k.p.). Umowa o zakazie konkurencji to porozumienie, w którym pracownik zobowiązuje się do niepodejmowania działalności konkurencyjnej względem pracodawcy w czasie trwania stosunku pracy lub po jego ustaniu. W zależności od okresu obowiązywania zakazu, wyróżniamy zakaz konkurencji w trakcie trwania stosunku pracy (art. 101¹ k.p.) oraz zakaz konkurencji po ustaniu stosunku pracy (art. 101² k.p.).
Umowa o zakazie konkurencji – zarówno obowiązująca w czasie trwania stosunku pracy, jak i po jego ustaniu – musi być zawarta w formie pisemnej pod rygorem nieważności. Niewypełnienie wymogu formy pisemnej powoduje, że taka umowa o zakazie konkurencji nie wywołuje żadnych skutków prawnych – traktowana jest jak niezawarta.
Odpłatność z tytułu umowy o zakazie konkurencji w czasie trwania stosunku pracy
W przepisach prawa brak jest wyraźnego obowiązku wypłaty odrębnego wynagrodzenia za zakaz konkurencji obowiązujący w czasie trwania stosunku pracy. Ustawodawca nie wprowadza takiego wymogu, co różni tę instytucję od zakazu konkurencji po ustaniu stosunku pracy (gdzie odpłatność jest wymagana – art. 101Z § 1 k.p.). Oznacza to, że co do zasady wynagrodzenie za pracę, które pracownik otrzymuje w ramach zatrudnienia, obejmuje również obowiązek powstrzymania się od działalności konkurencyjnej, jeśli taka umowa została zawarta i obowiązuje oraz że pracodawca nie musi wypłacać dodatkowego wynagrodzenia z tytułu zakazu konkurencji obowiązującego w czasie pracy, o ile umowa o zakazie konkurencji nie przewiduje inaczej.
Odpłatność z tytułu umowy o zakazie konkurencji po ustaniu stosunku pracy
Pracownik, z którym zawarto umowę o zakazie konkurencji po ustaniu stosunku pracy, ma prawo do odszkodowania w wysokości co najmniej 25% wynagrodzenia otrzymanego przez niego przed ustaniem stosunku pracy przez okres odpowiadający obowiązywaniu zakazu konkurencji. Odszkodowanie to stanowi swoistą rekompensatę za ograniczenie swobody zawodowej pracownika po zakończeniu zatrudnienia. Wprowadzenie tego obowiązku ma charakter ochronny i uniemożliwia pracodawcom jednostronne narzucanie pracownikom klauzul lojalnościowych bez rekompensaty finansowej.
