W przypadku śmierci bliskiej nam osoby często stajemy przed dylematem co zrobić z przypadającym nam po niej spadkiem. Odpowiedź na to zagadnienie może być różna, jednak Kodeks Cywilny (art. 1012) przewiduje trzy możliwości postępowania w takiej sytuacji:
- przyjęcie spadku wprost (bez ograniczenia odpowiedzialności za długi spadkowe);
- przyjęcie spadku z dobrodziejstwem inwentarza (z ograniczeniem odpowiedzialności za długi spadkowe);
- odrzucenie spadku.
Oświadczenie o przyjęciu lub odrzuceniu spadku składa się przed sądem lub przed notariuszem. Można je złożyć ustnie lub na piśmie z podpisem urzędowo poświadczonym. W tym miejscu wskazać należy, że zgodnie z art. 1015 § 1 k.c.: oświadczenie o przyjęciu lub odrzuceniu spadku można złożyć przed upływem 6 miesięcy od chwili dowiedzenia się przez spadkobiercę o powołaniu jego osoby do spadku.
Złożenie oświadczenia o przyjęciu spadku przez spadkobiercę powoduje definitywne nabycie praw i obowiązków. Złożenie z kolei oświadczenia o odrzuceniu spadku ma taki skutek, że spadkobierca traktowany jest tak, jakby nie dożył momentu otwarcia spadku (art. 1020 Kodeksu cywilnego). Zatem oświadczenie o odrzuceniu spadku skutkuje utratą przez spadkobiercę praw i obowiązków, które wchodzą w skład spadku. Z kolei jego udział w spadku przechodzi na jego spadkobierców.
Brak oświadczenia spadkobiercy w terminie 6 miesięcy od chwili, którym dowiedział się on o swoim powołaniu do spadku, skutkuje przyjęciem przez niego spadku z dobrodziejstwem inwentarza.
Składający oświadczenie o przyjęciu lub odrzuceniu spadku (lub osoba, która w ogóle nie złożyła oświadczenia w terminie) może uchylić się od skutków prawnych swego oświadczenia woli (lub jego braku) gdy działał pod wpływem błędu lub groźby, a także na skutek podstępu. Musi to nastąpić przed sądem i być przez sąd zatwierdzone. Spadkobierca powinien jednocześnie oświadczyć, czy i jak spadek przyjmuje, czy też go odrzuca. Jeśli pod wpływem błędu lub groźby nie złożył w terminie żadnego oświadczenia, to także może się uchylić od skutków prawnych niezachowania termin.
