Zdarza się, że życie układa taki scenariusz, że trzeba sięgnąć po ochronę prawną, którą gwarantuje nam Rzeczpospolita Polska w Konstytucji, (prawo do sądu) i musimy pozwać inną osobę. Czasem jest to kontrahent, który nie wywiązał się z zawartej umowy, czasem członek rodziny. Co do zasady właściwym miejscowo sądem jest sąd miejsca zamieszkania Pozwanego, chyba, że ustawa szczegółowi reguluje właściwość sądu w danego rodzaju sprawie (np. roszczenie z tytułu zawartej umowy, alimenty itp.). Natomiast co zrobić, jeżeli nie mamy pewności co do miejsca zamieszkania Pozwanego?
To znaczy znamy jego ostatni adres, pod którym mieszkał, ale jest duże prawdopodobieństwo, że się wyprowadził, a my nie znamy jego nowego adresu, pod którym zamieszkuje. Czy w takiej sytuacji jesteśmy pozbawieni drogi do sądu i możliwości uzyskania roszczenia w postępowaniu sądowym? Otóż nie, ustawodawca uregulował tę kwestię w przepisach kodeksu postępowania cywilnego.
Art. 126 Kpc wskazuje jak powinno wyglądać pismo procesowe. Powinno ono zawierać, m.in. oznaczenie sądu, do którego jest skierowane, imiona i nazwiska lub nazwy stron, oznaczenie miejsca zamieszkania lub siedziby i adresy stron. Zgodnie z art. 131 § 1 Kpc sąd dokonuje doręczeń przez operatora pocztowego w rozumieniu ustawy z dnia 23 listopada 2012 r. - Prawo pocztowe (Dz.U. z 2020 r. poz. 1041 i 2320), osoby zatrudnione w sądzie, lub sądową służbę doręczeniową. Sąd może również dokonywać doręczeń za pośrednictwem komornika w sposób określony w ustawie z dnia 22 marca 2018 r. o komornikach sądowych (Dz.U. z 2021 r. poz. 850 i 1090). § 11. W wypadkach wskazanych w ustawie sąd może dokonać doręczeń przez Policję lub Żandarmerię Wojskową.
Do tego momentu wszystko jest oczywiste, w piśmie procesowym, którym jest np. pozew w postępowaniu procesowym wskazujemy Pozwanego z imienia i nazwiska, jego miejsce zamieszkania. Przesyłkę doręcza się osobiście stronie, natomiast jeżeli jej nie odbiera umieszcza się ją w placówce pocztowej, a stronie pozostawia się awizo z informacją, że przesyłka jest do odebrania (art. 139 Kpc). Natomiast co zrobić, jeżeli Pozwany nie odbiera korespondencji z sądu wysyłanej do niego zgodnie z art. 131 kpc za pośrednictwem Poczty Polskiej, czyli pomimo dwukrotnie awizowanej przesyłki nadal nie odbiera korespondencji. Jeżeli jest to dalsza korespondencja w sprawie stosujemy tzw. Fikcję doręczenia, czyli po dwukrotnym awizowaniu przesyłki uznaje się ją za doręczoną. Natomiast jeżeli pozwany, pomimo powtórzenia zawiadomienia zgodnie z art. 139 § 1 zdanie drugie, nie odebrał pozwu lub innego pisma procesowego wywołującego potrzebę podjęcia obrony jego praw,
a w sprawie nie doręczono mu wcześniej żadnego pisma w sposób przewidziany w artykułach poprzedzających i nie ma zastosowania art. 139 § 2-31 lub inny przepis szczególny przewidujący skutek doręczenia, przewodniczący zawiadamia o tym powoda, przesyłając mu przy tym odpis pisma dla pozwanego i zobowiązując do doręczenia tego pisma pozwanemu za pośrednictwem komornika. Powód w terminie dwóch miesięcy od dnia doręczenia mu zobowiązania, żeby doręczył za pośrednictwem komornika składa do akt potwierdzenie doręczenia pisma pozwanemu za pośrednictwem komornika albo zwraca pismo i wskazuje aktualny adres pozwanego lub dowód, że pozwany przebywa pod adresem wskazanym
w pozwie. Po bezskutecznym upływie terminu stosuje się przepis art. 177 § 1 pkt 6 czyli zawiesza się postępowanie. Następnie zgodnie z treścią art. 182 § 1 Kpc jeżeli wniosek
o podjęcie postępowania nie zostanie zgłoszony w ciągu trzech miesięcy od daty postanowienia o zawieszeniu postępowania, Sąd umorzy postępowanie zawieszone z przyczyn wskazanych w art. 177 § 1 pkt 5 i 6.
Komornik na wniosek Powoda podejmie próby doręczenia korespondencji (art. 3 a ustawy z dnia 22 marca 2018 r. o komornikach sądowych, dodatkowo można wystąpić do tego komornika z wnioskiem o podjęcie czynności zmierzających do ustalenia aktualnego adresu zamieszkania adresata. W tym celu komornik może żądać niezbędnych informacji od np. US czy ZUS.
Co w sytuacji jeżeli czynności komornika również okażą się bezskuteczne, nie uda się ustalić aktualnego adresu Pozwanego, czy czeka nas jedynie umorzenie postępowania, o którym mowa wyżej i w konsekwencji nie uzyskanie orzeczenia wydanego przez sąd?
Otóż odpowiedź daje nam art. 143 Kpc, który stanowi, że jeżeli stronie, której miejsce pobytu nie jest znane, ma być doręczony pozew lub inne pismo procesowe wywołujące potrzebę podjęcia obrony jej praw, doręczenie może do chwili zgłoszenia się strony albo jej przedstawiciela lub pełnomocnika nastąpić tylko do rąk kuratora ustanowionego na wniosek osoby zainteresowanej przez sąd orzekający.
W celu uniknięcia umorzenia postępowania z tego powodu, że Pozwany nie odbiera korespondencji z sądu, należy złożyć wniosek o ustanowienie kuratora dla osoby nieznanej z miejsca pobytu. Przewodniczący ustanowi kuratora, jeżeli wnioskodawca uprawdopodobni, że miejsce pobytu strony nie jest znane. Uprawdopodobnienie to może nastąpić nie tylko przy pomocy dowodów pisemnych przedłożonych sądowi przez wnioskodawcę, lecz także za pomocą innych dowodów (ze świadków itp.), które wymagają podjęcia przez sąd odpowiednich czynności
w postępowaniu dowodowym. W sprawach o roszczenia alimentacyjne, jak również
w sprawach o ustalenie pochodzenia dziecka i o związane z tym roszczenia, przewodniczący przed ustanowieniem kuratora przeprowadzi stosowne dochodzenie
w celu ustalenia miejsca zamieszkania lub pobytu pozwanego. O ustanowieniu kuratora przewodniczący ogłosi publicznie w budynku sądowym i lokalu wójta (burmistrza, prezydenta miasta), w sprawach zaś większej wagi, gdy uzna to za potrzebne, także
w prasie. Z chwilą doręczenia pisma kuratorowi doręczenie staje się skuteczne. Sąd może jednak uzależnić skuteczność doręczenia od upływu oznaczonego terminu od chwili wywieszenia obwieszczenia w budynku sądowym. Kuratorem powinna być ustanowiona osoba, której poziom moralny i intelektualny daje gwarancję należytego wypełniania przez nią obowiązku dopomożenia sądowi w zebraniu i ocenie materiału dowodowego z punktu widzenia dobra osoby zastąpionej przez kuratora. Przed wyznaczeniem kuratora Sąd wezwie do uiszczenia zaliczki na poczet wynagrodzenia kuratora.