Spłata kredytu konsumenckiego może zostać zabezpieczona przez wystawienie i wręczenie kredytodawcy weksla. Weksel może zostać wręczony kredytodawcy przez konsumenta w celu zabezpieczenia spłaty dowolnego elementu świadczenia np. kapitału kredytu konsumenckiego, odsetek, prowizji itd.[1]. W świetle art. 41 ust. 1 ustawy z dnia 12 maja 2011 roku o kredycie konsumenckim[2] (dalej ustawa o kredycie konsumenckim albo u.k.k.) weksel konsumenta wręczony kredytodawcy w celu spełnienia albo zabezpieczenia świadczenia wynikającego z umowy o kredyt konsumencki powinien zawierać klauzulę „nie na zlecenie” albo inną równoważną. Wskazana klauzula musi zostać wprowadzona do treści weksla. Niedopuszczalne jest zamieszczenie takiej klauzuli w umowie o kredyt konsumencki, deklaracji wekslowej albo w innym dokumencie[3].
Artykuł 41 u.k.k. zabrania kredytodawcy przyjęcia weksla bez klauzuli „nie na zlecenie” lub innej równoważnej. Zakaz przyjmowania przez kredytodawcę weksli bez klauzuli „nie na zlecenie” lub innej równoważnej odnosi się do weksli wystawianych przez konsumentów[4]. Artykuł 41 ust. 1 u.k.k. należy stosować do sytuacji, w których konsument wręcza kredytodawcy weksel w celu zapłaty albo zabezpieczenia wierzytelności wynikającej z umowy kredytu konsumenckiego. W przeciwnym wypadku art. 41 ust. 1 u.k.k. nie znajdzie zastosowania[5].
Artykuł 41 u.k.k. służy ochronie interesów kredytobiorcy-konsumenta przed utratą przysługujących mu uprawnień w przypadku zaciągnięcia zobowiązania wekslowego względem kredytodawcy. Zbycie przez kredytodawcę weksla wystawionego przez kredytobiorcę w drodze indosu powoduje, że konsument nie może powoływać się na zarzuty dotyczące istnienia i treści umowy o kredyt konsumencki, chyba że indosatariusz celowo działałby na szkodę konsumenta nabywając weksel. W przypadku przeniesienia weksla przez indos mogłoby się okazać, że konsument jest zobowiązany do zapłaty indosatariuszowi określonej sumy środków pieniężnych wynikającej z weksla, mimo że zgodnie z postanowieniami umowy o kredyt konsumencki nie ciąży na nim taki obowiązek albo ciąży w mniejszym zakresie lub w innym terminie płatności, gdyż indos powoduje, że dochodzi do oderwania wierzytelności wekslowej od wierzytelności wynikającej z umowy o kredyt konsumencki. W przypadku, gdy weksel zawiera klauzulę zakazująca indosowania, przeniesienie przez kredytodawcę praw z weksla na inną osobę następuje w drodze przelewu. W przypadku przeniesienia praw z weksla w taki sposób, kredytobiorca może powoływać się względem cesjonariusza na zarzuty istnienia i treści umowy o kredyt konsumencki (art. 513 § 1 k.c.)[6].
W świetle art. 41 ust. 2 u.k.k. kredytodawca, który przyjął od konsumenta weksel niezawierający klauzuli „nie na zlecenie” lub innej równoważnej i przeniósł taki weksel na inną osobę, jest zobowiązany do naprawienia szkody poniesionej przez konsumenta w wyniku dokonania przez niego zapłaty za weksel[7]. W szczególności chodzi o przypadki, w których osoba trzecia wchodzi w posiadanie weksla np. poprzez kradzież, objęcie dokumentu porzuconego itd.[8].
Zgodnie z art. 41 ust. 4 u.k.k. kredytodawca jest zobowiązany do niezwłocznego zwrotu weksla kredytobiorcy po spełnieniu przez niego świadczenia wynikającego z umowy o kredyt konsumencki. Obowiązek zwrotu weksla kredytobiorcy przez kredytodawcę powstaje tylko wtedy, gdy konsument spełni świadczenie wynikające z umowy o kredyt konsumencki[9]. Artykuł 41 ust. 4 u.k.k. nie znajduje zastosowania w przypadku, gdy zobowiązanie zostało uregulowane przez osobę trzecią będącą odpowiedzialną osobiście (np. poręczyciel) albo rzeczowo (np. zastawca) za wierzytelność wynikającą z umowy o kredyt konsumencki. Taka osoba wstępuje w prawa zaspokojonego kredytodawcy nabywając zapłaconą wierzytelność oraz wszelkie związane z nią prawa, w szczególności z weksla dotyczącego tej wierzytelności (art. 509 § 2 k.c.)[10].
Artykuł 41 ust. 4 u.k.k. nakłada na kredytodawcę obowiązek zwrotu weksla, bez uprzedniego wezwania kredytobiorcy. Zgodnie z art. 41 ust. 4 u.k.k. kredytodawca powinien dokonać zwrotu weksla kredytobiorcy nie czekając, aż konsument sam zgłosi się po odbiór weksla. Mając na uwadze cel art. 41 ust. 4 u.k.k., strony nie mogą zmienić charakteru obowiązku zwrotu weksla przez kredytodawcę z obowiązku oddawczego na odbiorcy. Jeżeli nie postanowiono inaczej, kredytodawca jest zobowiązany do zwrotu weksla pod ostatnim znanym mu adresem zamieszkania kredytobiorcy-konsumenta. Nie ma przeciwwskazań, aby strony umowy o kredyt konsumencki ustaliły, że po spłacie kredytu konsumenckiego kredytodawca dokona komisyjnego zniszczenia weksla otrzymanego od konsumenta. Mając na uwadze cel art. 41 ust. 4 u.k.k. oraz to, że takie rozwiązanie nie narusza interesów kredytobiorcy-konsumenta, można uznać je za dopuszczalne (art. 47 u.k.k.). Postanowienie przewidujące takie rozwiązanie można wprowadzić do umowy o kredyt konsumencki, regulaminu albo ogólnych warunkach umów[11].
[1] T. Czech, Kredyt konsumencki. Komentarz, Warszawa 2012, s. 413.
[2] Ustawa z dnia 12 maja 2011 r. o kredycie konsumenckim (tj. Dz. U. 2019, poz. 1083).
[3] T. Czech, Kredyt konsumencki. Komentarz, Warszawa 2012, s. 416.
[4] A. Fujak [w:] Ustawa o kredycie konsumenckim. Komentarz (red. M. Stanisławska), Warszawa 2018, s. 115.
[5] T. Czech, Kredyt konsumencki. Komentarz, Warszawa 2012, s. 415.
[6] T. Czech, Kredyt konsumencki. Komentarz, Warszawa 2012, s. 411.
[7] T. Czech, Kredyt konsumencki. Komentarz, Warszawa 2012, s. 417.
[8] T. Czech, Kredyt konsumencki. Komentarz, Warszawa 2012, s. 419.
[9] A. Fujak [w:] Ustawa o kredycie konsumenckim. Komentarz (red. M. Stanisławska), Warszawa 2018, s. 116.
[10] T. Czech, Kredyt konsumencki. Komentarz, Warszawa 2012, s. 422.
[11] T. Czech, Kredyt konsumencki. Komentarz, Warszawa 2012, s. 423-424.
