Praca młodych osób (osób niepełnoletnich) nie jest zjawiskiem nieznanym, jednak rządzi się swoimi prawami, o których należy pamiętać chcąc taką osobę zatrudnić.
- Kim jest pracownik młodociany i kiedy można go zatrudnić?
Osobą młodocianą w rozumieniu przepisów prawa pracy jest osoba, która ukończyła 15 lat a nie przekroczyła 18 lat. Taką osobę można zatrudnić w przypadku jeśli
♦ ukończyła co najmniej 8 letnią szkołę podstawową
♦ przedstawiła zaświadczenie lekarskie stwierdzające, że dana praca nie zagraża ich zdrowiu
♦ ukończyła 15 lat
W przypadku gdy chce się zatrudnić osobę, która nie ukończyła 15 lat oraz nie ukończyła szkoły podstawowej to jest to możliwe jedynie w celu przygotowania zawodowego w formie przyuczenia do wykonywania określonej pracy.
Osoba, która ukończyła szkołę podstawową, ale jeszcze nie ma skończonych 15 lat może zostać zatrudniona na zasadach przewidzianych dla młodocianego pracownika w roku kalendarzowym, w którym kończy 15 lat. Bez żadnej zgody ani opinii może więc być zatrudniona na podstawie umów o naukę zawodu, przyuczenie do wykonywania określonej pracy i o wykonywanie prac lekkich.
Natomiast osoba, która ukończyła ośmioletnią szkołę podstawową, w okresie poprzedzającym rok, w którym osiągnęła 15 lat, może być zatrudniona tylko na podstawie umowy o naukę zawodu i to pod warunkiem wyrażenia zgody przez jej przedstawiciela ustawowego lub opiekuna prawnego oraz uzyskania pozytywnej opinii poradni psychologiczno-pedagogicznej.
Osoba, która ukończyła 18 lat w trakcie nauki w ośmioletniej szkole podstawowej, może być zatrudniona na zasadach określonych dla młodocianych w roku kalendarzowym, w którym ukończyła tę szkołę.
Należy pamiętać, że pracownik młodociany musi przejść wstępne badania lekarskie przed przyjęciem do pracy oraz badania okresowe i kontrolne w czasie pracy.
- Jakie warunki trzeba zapewnić młodocianemu pracownikowi?
Należy pamiętać, że młodocianego pracownika można zatrudnić jedynie w celu przygotowania do zawodu lub do wykonywania lekkich prac. W związku z tym należy pamiętać, że takiemu pracownikowi należy zapewnić odpowiednią opiekę i pomoc niezbędną do przystosowania się do właściwego wykonywania pracy. Dodatkowo należy pamiętać, że młodociani zatrudnieni na podstawie umowy o prace podlegają ubezpieczeniu społecznemu na takich samych zasadach jak inni pracownicy oraz że pracodawca ma obowiązek prowadzić ewidencję młodocianych pracowników.
- Umowa z pracownikiem młodocianym
Co do zasady młodocianego pracownika zatrudnia się na podstawie umowy o pracę na czas nieokreślony. Jeśli natomiast pracodawca zatrudnia większą liczbę młodych pracowników niż wynika to z jego potrzeb, może zatrudniać ich na czas określony, jednak nie krótszy niż:
♦ okres kształcenia określony w przepisach dotyczących klasyfikacji zawodów szkolnictwa branżowego lub
♦ okres kształcenia wymagany do przystąpienia do egzaminu kwalifikacyjnego na tytuł czeladnika.
- Rozwiązanie umowy z pracownikiem młodocianym
Rozwiązać umowę za wypowiedzeniem z pracownikiem młodocianym można jedynie w określonych przypadkach. Są to sytuacje gdy:
♦ młodociany nie wypełniał obowiązków wynikających z umowy o pracę lub obowiązku dokształcania się, pomimo że stosowałeś wobec niego środki wychowawcze
♦ ogłaszasz upadłość lub likwidujesz firmę
♦ reorganizujesz zakład pracy tak, że kontynuowanie przygotowania zawodowego jest niemożliwe
♦ stwierdzisz nieprzydatność młodocianego do pracy, w zakresie której odbywa przygotowanie zawodowe.
- Czas pracy pracownika młodocianego oraz urlop wypoczynkowy
Należy pamiętać, że pracownik młodociany nie może pracować dłużej niż 8h na dobę, a pracownik młodociany do 16 roku życia – 6h na dobę. Do czasu pracy wlicza się czas nauki w wymiarze wynikającym z obowiązkowego planu zajęć szkolnych. Dodatkowo nie można zatrudniać pracownika młodocianego w godzinach nadliczbowych oraz w porze nocnej (22:00-6:00). Jeśli młodociany pracuje dłużej niż 4,5h na dobę to należy mu zapewnić prawo do 30 minut przerwy, która jest wliczana do czasu pracy. Ponadto młodocianemu przysługuje w tygodniu prawo do co najmniej 48h nieprzerwanego odpoczynku, który powinien obejmować niedzielę.
Jeśli chodzi o kwestię urlopu wypoczynkowego to młodocianemu po upływie 6 miesięcy od rozpoczęcia pracy przysługuje urlop w wymiarze 12 dni roboczych, a po roku od podjęcia pracy – 26 dni roboczych. Dodatkowo młodocianemu, który uczęszcza do szkoły należy udzielić urlopu w okresie ferii szkolnych.
- Wynagrodzenie młodocianego
Młodocianemu w okresie nauki zawodu przysługuje wynagrodzenie. Informację o wysokości tego wynagrodzenia podaje co kwartał Główny Urząd Statystyczny.
- Zatrudnienie młodocianego do lekkich prac
Młodociany może być zatrudniony na podstawie umowy o pracę przy wykonywaniu lekkich prac. Praca lekka czyli taka, która nie powoduje zagrożenia dla życia, zdrowia i rozwoju psychofizycznego młodocianego oraz nie będzie utrudniać młodocianemu wypełniania obowiązku szkolnego. Będzie to np. roznoszenie ulotek, prace biurowe, wykładanie towaru.
Pracodawca musi ustalić wykaz lekkich prac, które młodociany będzie wykonywać, po uzyskaniu zgody lekarza wykonującego zadania służby medycyny pracy. Wykaz musi być zatwierdzony przez właściwego inspektora pracy i ustalony w regulaminie pracy albo w osobnym akcie. Młodocianego należy zapoznać z tym wykazem oraz wywiesić go na terenie zakładu pracy.
- Zatrudnienie dziecka
Osoby prowadzące działalność kulturalną, artystyczną, sportową lub reklamową, mogą zatrudnić dziecko przed ukończeniem 16. roku życia. Jednak muszą one uzyskać zgodę przedstawiciela ustawowego lub opiekuna dziecka oraz uzyskać zezwolenie właściwego inspektora pracy. Dodatkowo do wniosku do inspektora pracy należy dołączyć (poza zgodą przedstawiciela ustawowego lub opiekuna prawnego):
♦ opinię poradni psychologiczno-pedagogicznej dotyczącą braku przeciwwskazań do wykonywania przez dziecko pracy lub innych zajęć zarobkowych
♦ orzeczenie lekarza stwierdzające brak przeciwwskazań do wykonywania przez dziecko pracy lub innych zajęć zarobkowych
♦ jeżeli dziecko podlega obowiązkowi szkolnemu – opinię dyrektora szkoły, do której dziecko uczęszcza, dotyczącą możliwości wypełniania przez dziecko tego obowiązku w czasie wykonywania przez nie pracy lub innych zajęć zarobkowych.