Postępowanie o stwierdzenie nabycia spadku przeprowadzane jest przed Sądem Rejonowym. Może ono zostać wszczęte na wniosek osoby, która ma w tym interes prawny. Przykładowo może to być spadkobierca ustawowy, testamentowy, ale także i wierzyciel - najczęściej bank. Wniosek o stwierdzenie nabycia spadku należy opłacić w wysokości 100 zł. Obecnie konieczne jest również uiszczenie dodatkowej opłaty w wysokości 5 zł za wpis do Rejestru Spadkowego. Opłatę w wysokości 100 zł uiszcza się na rachunek Sądu Rejonowego lub uiszcza w znakach sądowych, natomiast kwotę 5 zł należy wpłacić na wskazany rachunek Sądu Okręgowego. Informacje o nr rachunków dostępne są na stronach internetowych sądów.
W celu ustalenia właściwości Sądu Rejonowego, do którego należy złożyć wniosek o stwierdzenie nabycia spadku należy odpowiedzieć na pytanie gdzie spadkodawca miał miejsce zwykłego pobytu. Później należy sprawdzić jaki wydziała danego Sądu Rejonowy prowadzi sprawy spadkowe.
We wniosku należy podać dane wnioskodawcy oraz spadkobierców ustawowych, podać dane spadkodawcy wraz z datą i miejscem jego śmierci. Koniecznie należy też wskazać czy spadkodawca pozostawił po sobie testament. Jest to o tyle istotne, iż sąd może stwierdzić nabycie spadku z ustawy lub z testamentów w zależności od okoliczności danej sprawy.
Podkreślić należy, iż nie ma terminu, w którym należy złożyć wniosek o stwierdzenie nabycia spadku. Żaden przepis nie wyznacza czasu w jakim należy go złożyć. Jak sama nazwa wskazuje sąd po przeprowadzeniu postępowania jedynie stwierdza, kto jest spadkobiercą po zmarłym. Dochodzi zatem jedynie do potwierdzenia przez Sąd stanu prawnego. Stanowi ono zatem orzeczenie o charakterze deklaratywny, ponieważ nie stwarza nowej sytuacji, a jedynie potwierdza istniejący stan.
Należy pamiętać, iż do wniosku o stwierdzenie nabycia spadku należy dołączyć akt zgonu spadkodawcy. Jeżeli w chwili śmierci był w związku małżeńskim akt małżeństwa oraz odpisy aktów urodzenia uczestników postępowania, a w przypadku kobiet zamężnych odpisy aktów małżeństwa. Do wniosku należy dołączyć jego odpisy w takiej ilości ilu jest uczestników postępowania. Przykładowo jeżeli spadkodawca pozostawił po sobie małżonka oraz dwójkę dzieci, a wnioskodawcą jest małżonek to należy złożyć do Sądu łącznie 3 egzemplarze tj. 1 oryginał wniosku wraz z załącznikami i 2 jego odpisy wraz z załącznikami. Proponuję również pozostawić jedną kopię dla wnioskodawcy.
Krąg osób jakie powinny uczestniczyć w postępowaniu o stwierdzenie nabycia spadku wyznaczają przepisy kodeksu cywilnego tj. art. 931 i następne. Zaznaczyć należy, iż nawet w przypadku sporządzenia testamentu przez spadkodawcę konieczne jest wskazanie jako uczestników postępowania osoby, które należą do spadkobierców ustawowych. Jest to niezbędne dlatego, iż może dojść do kwestionowania testamentu.
Oprócz drogi sądowej istnieje również możliwość poświadczenia dziedziczenia przed notariuszem. Jest to jednak możliwe jedynie gdy sprawa nie jest sporna co oznacza, iż żądanie sporządzenia aktu poświadczenia dziedziczenia musi być złożone na zgodny wniosek wszystkich osób jakie są spadkobiercami ustawowi i testamentowi.
Nie jest możliwe przeprowadzenie notarialnego poświadczenia dziedziczenia w przypadku dziedziczenia na podstawie testamentów tj. testament ustnych, wojskowych. W praktyce najczęściej notariusz poświadcza dziedziczenie na podstawie testamentu notarialnego lub ustala kręg spadkobierców ustawowych. W odniesieniu do tych testamentów szczególnych ( m.in.: testament ustny czy wojskowy) regułą jest przeprowadzenie przez sądy postępowania dowodowego, a to przekracza kompetencje notariusza. Co ważne notariusz nie może sporządzić aktu poświadczenia dziedziczenia jeżeli spadek był otwarty przed dniem 1 lipca 1984 roku. Stwierdzenie nabycia spadku w takim przypadkach dokonuje sąd. Należy pamiętać również, iż akt poświadczenia dziedziczenia może być sporządzony tylko w sytuacji osobistego stawiennictwa w kancelarii notarialnej wszystkich potencjalnych spadkobierców.
Izabela Klimek-Jelonek, radca prawny