Jedną z form zatrudnienia jest praca na podstawie umowy zlecenia. Zleceniobiorca nie ma statusu pracownika, a jego prawa i obowiązki regulują przepisy kodeksu cywilnego oraz postanowienia zawartej umowy zlecenia. Decydując się na zatrudnienie cywilnoprawne, warto znać swoje prawa i obowiązki. Najważniejsze z nich zostaną przedstawione poniżej.
Prawo do wynagrodzenia za pracę
Zleceniobiorca ma prawo do wynagrodzenia za wykonane usługi. Zlecenie, w przeciwieństwie do umowy o pracę, może być również nieodpłatne. Zgodnie z art. 735§1 k.c. jeżeli ani z umowy, ani z okoliczności nie wynika, że przyjmujący zlecenie zobowiązał się wykonać je bez wynagrodzenia, za wykonanie zlecenia należy się wynagrodzenie.
W umowie zlecenia warto więc wskazać wysokość wynagrodzenia oraz termin i sposób jego wypłaty. Zgodnie z art. 744 k.c. w razie odpłatnego zlecenia wynagrodzenie należy się przyjmującemu dopiero po wykonaniu zlecenia, chyba że co innego wynika z umowy lub z przepisów szczególnych.
Wynagrodzenie może być określone miesięcznie lub godzinowo. Wynagrodzenie z umowy zlecenie powinno być ustalone w umowie w taki sposób, aby wysokość wynagrodzenia za każdą godzinę wykonania zlecenia lub świadczenia usług nie była niższa niż wysokość minimalnej stawki godzinowej. W roku 2018 minimalna stawka godzinowa wynosi 13,60 zł.
Prawo do wynagrodzenia chorobowego
W razie niezdolności do pracy z powodu choroby zleceniodawca, w przeciwieństwie do pracodawcy, nie ma obowiązku wypłaty wynagrodzenia chorobowego. Zleceniobiorcy, którzy są objęci dobrowolnym ubezpieczeniem chorobowym, w razie niezdolności do pracy z powodu choroby mogą nabyć prawo do zasiłku chorobowego wypłacanego przez ZUS. Należy jednak pamiętać, że zgodnie z art. 4 ustawy z dnia 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa ubezpieczony nabywa prawo do zasiłku chorobowego co do zasady po upływie 90 dni nieprzerwanego ubezpieczenia chorobowego, jeżeli jest ubezpieczony dobrowolnie. Do okresów ubezpieczenia chorobowego wlicza się poprzednie okresy ubezpieczenia chorobowego, jeżeli przerwa między nimi nie przekroczyła 30 dni lub była spowodowana urlopem wychowawczym, urlopem bezpłatnym albo odbywaniem czynnej służby wojskowej przez żołnierza niezawodowego.
Prawo do urlopu
Zleceniobiorca nie ma prawa do urlopu wypoczynkowego. W umowie zlecenia strony mogą jednak przewidzieć, że zleceniobiorca będzie miał prawo do płatnych lub bezpłatnych dni wolnych od pracy. Z punktu widzenia interesów zleceniobiorcy istotnym jest, aby w umowie zlecenia precyzyjnie określić czas pracy zleceniobiorcy, w tym prawo do przerw w pracy, dni wolnych od pracy itp.
Praca w godzinach nadliczbowych
Strony umowy zlecenia nie są związane normami czasu pracy wyznaczonymi przez przepisy prawa pracy. Czas pracy pracowników zasadniczo nie może przekraczać tygodniowych i dobowych norm czasu pracy, a praca w godzinach nadliczbowych może być powierzana pracownikom w ograniczonym wymiarze, wyjątkowo m.in. w razie szczególnych potrzeb pracodawcy. Czas pracy zleceniobiorcy określa zawarta umowa zlecenia. Odnośnie ustalania wymiaru czasy pracy zleceniobiorców istnieje jedynie ogólna dyrektywa, w myśl której zleceniodawca obowiązany jest zapewnić zleceniobiorcy bezpieczne i higieniczne warunki pracy. Zbyt duża ilość godzin pracy w pewnych wypadkach może prowadzić do naruszenia zasady bezpieczeństwa i higieny pracy.
Wypowiedzenie umowy
Dający zlecenie, jak również przyjmujący zlecenie mogą wypowiedzieć umowę zlecenia w każdym czasie, chyba że umowa stanowi inaczej. W umowie zlecenie można ograniczyć możliwość wypowiedzenia umowy, a także określić okres wypowiedzenia umowy. Nie można jednak zrzec się z góry uprawnienia do wypowiedzenia zlecenia z ważnych powodów.
Jeżeli umowę wypowie dający zlecenie, wówczas powinien on zwrócić przyjmującemu zlecenie wydatki, które ten poczynił w celu należytego wykonania zlecenia. W razie odpłatnego zlecenia obowiązany jest uiścić przyjmującemu zlecenie część wynagrodzenia odpowiadającą jego dotychczasowym czynnościom, a jeżeli wypowiedzenie nastąpiło bez ważnego powodu, powinien także naprawić szkodę.
Z kolei, jeśli przyjmujący zlecenie wypowie umowę, a zlecenie jest odpłatne i wypowiedzenie nastąpiło bez ważnego powodu, przyjmujący zlecenie jest odpowiedzialny za szkodę.
Odpowiedzialność odszkodowawcza
Przyjmujący zlecenie, jeśli umowa zlecenia nie stanowi inaczej, odpowiada wobec zleceniodawcy za szkody wyrządzone mu przy wykonywaniu umowy bez ograniczeń. W przypadku pracowników, odpowiedzialność za szkodę wyrządzoną przy wykonywaniu obowiązków zasadniczo ograniczona jest do trzymiesięcznego wynagrodzenia.
r.pr. Igor Juckiewicz