Rozwiązanie umowy o pracę bez wypowiedzenia z winy pracownika, to tzw. zwolnienie dyscyplinarne. Ten przewidziany kodeksem pracy tryb znaleźć może zastosowanie do rozwiązania przez pracodawcę każdego typu umowy o pracę, także umów na czas określony, na zastępstwo, czy na okres próbny, z każdym pracownikiem, nawet szczególnie chronionym przez przepisy prawa pracy. Jest to wyjątkowy tryb, który może być zastosowany tylko wówczas, kiedy wystąpi jedna z trzech przyczyn, wskazanych w Kodeksie pracy. O tym, że jest to tryb szczególny, świadczy również fakt, że nawet kiedy zachodzi podstawa do jego zastosowania, pracodawca nie ma obowiązku wypowiadania umowy o pracę. Ta decyzja należy do jego swobodnego uznania.
Przede wszystkim, musi zachodzić jedna z trzech podstaw, które zostały wskazane w Kodeksie pracy w art. 52 § 1. Tylko następujące przyczyny uzasadniają zwolnienie pracownika w trybie natychmiastowym:
- pracownik dopuścił się ciężkiego naruszenia podstawowych obowiązków pracowniczych;
- w czasie trwania umowy o pracę, pracownik popełnił przestępstwo, które uniemożliwia dalsze zatrudnianie go na zajmowanym stanowisku, pod warunkiem, że przestępstwo jest oczywiste lub zostało stwierdzone prawomocnym wyrokiem;
- pracownik ze swojej winy utracił uprawnienia konieczne do wykonywania pracy na zajmowanym stanowisku.
Rozwiązanie umowy o pracę w tym trybie nie może nastąpić po upływie miesiąca od dnia, w którym pracodawca dowiedział się o przewinieniu pracownika, które uzasadniałoby rozwiązanie umowy o pracę bez wypowiedzenia. Jeżeli wypowiedzenie umowy nastąpi po upływie tego terminu, sąd uzna je za niezgodne z prawem. To na pracodawcy spoczywa ciężar udowodnienia faktu, kiedy uzyskał wiadomość o ciężkim naruszeniu obowiązków pracowniczych. Inaczej jest w przypadku popełnienia przestępstwa przez pracownika. Wówczas termin miesięczny liczy się od daty uprawomocnienia się wyroku skazującego. Warto pamiętać, że w celu zachowania terminu miesięcznego, pracodawca ma prawo wypowiedzieć umowę o pracę nawet wówczas, gdy pracownik korzysta z urlopu wypoczynkowego czy przebywa na urlopie wychowawczym. Pracodawca podejmuje decyzję o rozwiązaniu umowy o pracę w trybie natychmiastowym, dopiero po uprzedniej konsultacji zamiaru zwolnienia konkretnego pracownika z reprezentującą go zakładową organizacją związkową. Pracodawca powinien przedstawić organizacji związkowej przyczynę, która uzasadnia rozwiązanie umowy. Organizacja związkowa powinna niezwłocznie, nie później jednak niż w ciągu trzech dni, zgłosić zastrzeżenia co do zasadności rozwiązania umowy. Jeżeli w tym terminie pracodawca nie otrzyma żadnej odpowiedzi, wówczas nie jest związany opinią związku. Istotnym elementem jest forma oświadczenia pracodawcy o rozwiązaniu umowy o pracę. Musi mieć ona formę pisemną. Poza tym w oświadczeniu powinna być wskazana przyczyna, która uzasadnia rozwiązanie umowy. Pracodawca powinien zwrócić szczególną uwagę na wskazanie wszystkich okoliczności, gdyż właśnie z nich wynika zasadność wypowiedzenia. W przypadku odwołania się pracownika od tej decyzji pracodawcy, sąd w szczególności zwraca uwagę właśnie na ten punkt. W oświadczeniu powinna się znaleźć również data, z którą nastąpi rozwiązanie stosunku pracy. Kolejnym ważnym elementem tego oświadczenia jest zawarcie w nim pouczenia o przysługującym pracownikowi prawie do odwołania się do sądu pracy
