„Czy radca prawny może występować przed sądem?”, „Czy radca prawny może być obrońcą w sprawie karnej?”, „Czy radca prawny zostaje kiedyś adwokatem?”. Wielu radców prawnych i aplikantów radcowskich na co dzień spotyka się z tymi pytaniami. Świadczą one o tym, jak trudno potencjalnym klientom odnaleźć się w prawniczym świecie.
O ile wszyscy wiedza kim jest prawnik, to mało kto jednak potrafi podać różnicę pomiędzy prawnikiem, adwokatem, radcą prawnym , a niekiedy i notariuszem. Nazwy tych zawodów są często używane zamiennie, co jest w wielu przypadkach błędem.
Dla osób zainteresowanych kim jest i co może radca prawny, a także dla osób poszukujących pomocy prawnej przedstawiamy niezbędne informacje, które pomogą przede wszystkim w świadomym wyborze osoby świadczącej pomoc prawną, jeśli zajdzie taka potrzeba.
Prawnikiem można określić każdą osobę, która ukończyła 5 -letnie wyższe studia prawnicze i uzyskała tytuł magistra nauk prawnych. Prawnikiem będzie więc radca prawny, adwokat, ale też sędzia, prokurator, notariusz.
Osoba, która uzyskała tytuł magistra prawa, lecz nie uzyskała jeszcze prawa do wykonywania konkretnego zawodu prawniczego może świadczyć usługi doradztwa prawnego, a w tym zakresie, między innymi udzielać porad prawnych, sporządzać umowy lub opinie. Nie jest ona jednak uprawniona do posługiwania się tytułem „radcy prawnego” czy „adwokata”. Prawnik oferujący usługi w ramach doradztwa prawnego może reprezentować klienta przed sądem, ale nie w każdej sprawie. Przede wszystkim doradcy prawni nie mogą być pełnomocnikami tam, gdzie przepisy prawne wymagają przymusu adwokacko-radcowskiego, czyli m.in. przed Sądem Najwyższym, Naczelnym Sądem Administracyjnym czy Trybunałem Konstytucyjnym (skarga konstytucyjna powinna zostać sporządzona i podpisana przez adwokata lub radcę prawnego). Nadto, klient korzystający z takich usług nie jest chroniony szeregiem zasad prawnych obowiązujących adwokatów i radców prawnych, o których będzie mowa w dalszej części opracowania.
Magister prawa może jednak kontynuować naukę i kończąc kilkuletnią aplikację uzyskać prawo wykonywania zawodu, np.: prokuratora, sędziego, komornika, radcy prawnego, czy też adwokata.
Zarówno radca prawny jak i adwokat to tytuły zawodowe przyznawane co do zasady osobom, które ukończyły 5-letnie studnia prawnicze oraz 3-letnią aplikację radcowską lub adwokacką prowadzoną przez samorządy zawodowe, a następnie zdały egzamin zawodowy przeprowadzony przez Ministerstwo Sprawiedliwości i uzyskały wpis na listę radców prawnych lub adwokatów prowadzoną przez właściwą miejscowo Okręgową Izbę Radców Prawnych bądź Okręgową Izbę Adwokacką. Oba te tytuły zawodowe są równoważne, znajdują się pod ochroną prawną i uprawniają do reprezentowania osób fizycznych, osób prawnych i jednostek organizacyjnych przed wszystkimi sądami powszechnymi, w każdego rodzaju sprawach (karnych, cywilnych, rodzinnych, administracyjnych, gospodarczych itd.).
Zarówno radca prawny jak i adwokat zobowiązani są do przestrzegania restrykcyjnych zasad Kodeksu Etyki zawodowej, z których wynikają bardzo konkretne obowiązki względem klientów. Najważniejszym z nich jest nieograniczony w czasie obowiązek przestrzegania tajemnicy zawodowej, z którego wynikają określone powinności i uprawnienia. Radca prawny czy adwokat nie mogą też świadczyć usług pomocy prawnej innej osobie, jeśli mogłoby to wywrzeć negatywne skutki dla klienta – tzw. konflikt interesów.
Radcowie prawni i adwokaci podlegają obowiązkowemu ubezpieczeniu odpowiedzialności cywilnej za szkody wyrządzone przy świadczeniu pomocy prawnej, zatem poszkodowany klient może liczyć na uzyskanie odszkodowania od zakładu ubezpieczeń. Przedstawiciele tych zawodów podlegają ponadto odpowiedzialności dyscyplinarnej w ramach samorządów zawodowych, m. in. za nienależyte wykonywanie zawodu.
Na marginesie należy też wspomnieć, iż tytuł „mecenas” nie jest tytułem zawodowym, ale zwrotem grzecznościowym, stosowanym zarówno wobec radców prawnych jak i adwokatów, najczęściej można go usłyszeć na sali sądowej podczas rozprawy.
Na sali sądowej radca prawny ma obowiązek występować w czarnej todze, której cechą charakterystyczną jest ciemnoniebieski żabot oraz wypustki kołnierza i mankietów, toga adwokata natomiast, charakteryzuje się ciemnozielonym żabotem oraz wypustkami mankietów i kołnierza.
Można stwierdzić, że zawód radcy prawnego i adwokata są zawodami tożsamymi, a osoby, które zdecydują się skorzystać z usług radcy prawnego lub adwokata (kancelarii radcy pranego lub kancelarii adwokackiej) zyskują wymierne korzyści. Nie tylko otrzymują pomoc prawną od osoby z odpowiednim i pełnym przygotowaniem oraz kompletem uprawnień, ale również zabezpiecza ją cały szereg rozwiązań ustawowych.